Náttúrufræðingurinn - 1959, Blaðsíða 10

4
NÁTTÚ RUFRÆÐINGURINN
í hinum nýja atómkjarna, sem skapast við samrunann. Kjarnagn-
irnar þeytast fram og aftur með miklum hraða, og svo fer yfirleitt,
að ein þeirra þýtur burt og jafnvægi kernst á innan kjarnans.
Það eru léttustu kjarnarnir, sem eiga auðveldast með að renna
saman, vegna þess að hleðsla þeirra er minnst og rafkraftarnir, sem
halda þeim sundur, þess vegna veikastir. Við öll venjuleg hitastig
halda rafkraftarnir atómkjörnunum algjörlega aðskildum, og það
er ekki fyrr en hitastigið er komið yfir milljón gráður, að samruna
fer að gæta hjá vetniskjörnum, sem eru léttastir og hafa aðeins
eina rafhleðslu. Léttasti vetniskjarninn, prótónan, tekur þó ekki
auðveldlega þátt í þessum kjarnbreytingum, svo að það eru eink-
um þyngri vetniskjarnar, sem hér koma við sögu.
Venjulegt þungt vetni ltefur í kjörnum sínum eina prótónu og
eina nevtrónu. Ef tveir slíkir kjarnar renna saman, eru saman
komnar tvær prótónur og tvær nevtrónur, en áður en kyrrð kemst
á, sleppur ein af ögnum þessum burt. Ef það er prótóna verður
3. mynd.
Samruni þungra vetniskjarna. Fyrst myncl-
ast fjórþungur helíumkjarni, sem svo
klofnar, annað hvort í nevtrónu og þrí-
þungan lielíumkjarna eða í prótónu (Iótt-
an vetniskjarna) og tritíumkjarna (þrí-
þungan vetniskjarna). Við samrunann
kemur fram mikil orka, sem fyrst í stað
birtist sem Itraði hinna nýsköpuðu atóm-
kjarna.
eftir þríþungur vetniskjarni tneð eina prótónu og tvær nevtrónur,
en ef það er nevtróna, verður eftir þríþungur helíumkjarni með
tvær prótónur og eina nevtrónu. Bæði ögnin, sem út sleppur, og
kjarninn, sem eftir verður, fá mikinn hraða, en það er á þennan
hátt, sem kjarnarnir skila frá sér orkunni, sem fram kemur við
samrunann. Hraðaorka agnanna breytist svo í varma og verður til
þess að hækka hitastigið. Tvíþungur og þríþungur vetniskjarni
geta einnig sameinast, en við það myndast fjórþungt helíum og
nevtróna.
Þess var áður getið, að samruni ætti sér ekki stað við lægra liita-
PRÖICNA