Náttúrufræðingurinn - 1959, Blaðsíða 24

18
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
ið 1936 einangraði amerískur efnafræðingur, Northrop að nafni,
eggjahvítuefni úr sundurleystum gróðri stafýlókokka og sýndi fram
á, að það hafði alla eiginleika bakteríuæta. Northrop notaði efna-
fræðilegar aðferðir við að hreinsa og einangra bakteríæturnar. Síð-
ar tókst mönnum að nota últraskilvindu í þessu skyni, en slík skil-
vinda er mjög hraðgeng, getur snúizt allt að 60 þúsund snúninga á
mínútu. Hreinsunin er framkvæmd á þann hátt, að bakteríugróð-
ur, sem veirurnar eru nýbúnar að drepa, er hrærðar upp í púffer-
upplausn og vökvinn því næst skilinn við lágan hraða, um það bil
5000 snúninga á mínútu. Botnfallið inniheldur einkum leifar af
dauðum bakteríum og er því fleygt. Flotið, sem inniheldur bakt-
eríuæturnar, er hirt. Það er þvínæst skilið aftur, en nú við meiri
hraða, oftast í kringum 10 þúsund snúninga á mínútu. Þessi liraði
er þó dálítið breytilegur eftir stærð þeirrar bakteríuætu, sem verið er
að einangra. Nú l'alla bakteríuæturnar til botns, auk óhreininda úr
dauðum bakteríum, sem ekki tókst að losna við, þegar skilið var
í fyrsta sinn við minni hraðann. Flotið inniheldur hins vegar ýmis
óhreinindi, sem eru léttari en bakteríuæturnar. Því er fleygt, en
botnfallið leyst upp á nýjan leik og skilið aftur við 5000 snúninga.
Er nú skilið til skiptis við lágan og háan hraða, unz botnfallið inni-
heldur eingöngu bakteríuætur og engin óhreinindi úr bakterí-
unum.
Við efnagreiningu á lireinsuðum bakteríuætum hefur koinið í
Ijós, að þær eru gerðar úr eggjahvítuefnum og kjarnasýru. Allar
bakteríuætur, sem liafa verið efnagreindar, innihalda kjarnasýruna
DNA, desoxyribonukleinsýru, sem annars er eingöngu í litþráð-
um frumukjarnans. Er DNA-magnið 40% eða meira af þyngd veir-
unnar.
Til er urmull af mismunandi bakteríuætum, og eru þær mjög
sérhæfðar með tilliti til þeirrar bakteríutegundar, sem þær velja
sem fórnarlamb. Eru bakteríuætur stundum notaðar við greiningu
á bakteríustofnum, til dæmis mismunandi stofnum af stafýlókokk-
um.
T-ætur eða kólíætur hafa verið rannsakaðar mest af öllum bakt-
eríuætum og eru því bezt þekktar. Kólíætur ráðast á kólíbakterí-
una, Esclierichia coli, stofn B. Eru til að minnsta kosti sjö afbrigði
af þeim, og eru þær númeraðar frá einum og upp í sjö. Það er hægt
að aðgreina þær með ýmsu móti, til dæmis með serólógískum að-