Náttúrufræðingurinn - 1937, Qupperneq 10

118 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
..........................
Kirtilhárin hjá sóldögg og fleiri plöntum, sem á dýrum lifa,
eru einnig næm fyrir snertingu og kemur það sér vel við veið-
arnar. Kirtilhár þessi eru sömuleiðis næm fyrir hitabreytingum
og vissum efnum, t. d. eggjahvítuefnum, og áhrifin berast frá einu
hári til annars. Verður það til þess að öll hárin beygja sig brátt
yfir bráðina, þótt aðeins eitt hafi orðið fyrir ytri áhrifum. Það
er einskonar símasamband milli kirtilháranna.
Þetta voru allt vaxtarhreyfingar, þ. e. ytri skilyrði, þyngd,
ljós, raki, snerting o. s. frv. komu af stað einhliða vexti hjá
plöntum eða plöntuhlutum. Stefna hreyfinganna var ákveðin af
þessum áhrifum utan að. En það eru líka til vaxtarhreyfingar,
þar sem hreyfingin er aðeins fram og aftur og stefna þeirra er
þá ekki ákveðin af ytri skilyrðum. Ef lokuð blóm eru flutt úr
kulda inn í hlýtt herbergi, þá opnast þau, af því að áhrif hitans
örva neðri hluta blómblaðanna til vaxtar á efri hliðinni. Sé plant-
an flutt á kaldan stað aftur, lokast blómin á ný. Á svipaðan hátt
Lokuð og opin karfa af skarifífli (Leontodon). Eftir Detmer.
hefir ljósið áhrif á ýmsar plöntur. Þær opna blómin á morgnana
og loka þeim á kvöldin, t. d. mörg körfublóm. Opnunartíminn er
mismunandi snemma fyrir mismunandi tegundir. Af opnun og
lokun blómategunda má því ráða hve framorðið er. Á því bygg-
ist blómaklukka Linné’s, hins fræga sænska grasafræðings. Tún-
fífill og skarifífill opnast t. d. snemma á morgnana, tóbaksjurtin
-á kvöldin o. s. frv. Áreiðanleg er þó blómklukkan ekki, þar oem
breytilegt veður hefir áhrif á hana. Allar orsakast hreyfingar
þessar af misjöfnum vexti í blaðgrunninum.
III. Vökvaþensluhreyfingar. Þessar hreyfingar eru aðallega
hjá fullvöxnum plöntuhlutum og stafa frá einhliða breytingum á
vökvaþenslunni. Eru þær að minnsta kosti flestar sprottnar af
ytri áhrifum á plöntuna. Svefnhreyfingar smárans eru alþekktar.
Hann lokar blöðunum á kvöldin, en á morgnana opnast þau aftur.