Náttúrufræðingurinn - 1937, Page 25

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 133
iiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiimiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiimmiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
efldar kraftstöðvar í stöðugum gangi. Orka sú, sem hér losn-
ar úr læðingi, hefir í för með sér ótrúlegan hita, beljandi eld-
straumar brjóta sér leið út að yfirborðinu, og frá þeim geislar
ljós og hiti út í geiminn. Sérhver ferþumlungur af yfirborði sól-
arinnar tekur á móti orku frá iðrum hennar, sem nemur um 50
hestöflum á sek., og við hana verður sólin einhvernveginn að
losna, svo að jafnvægið við umhverfið truflist ekki. Hér eru eld-
gos, miklu stærri og ægilegri en nokkurntíma hafa átt sér stað
á jörðinni. Stórar spildur úr yfirborði sólarinnar veltast inn á
svipstundu, umhverfast blátt áfram til þess að losna við sem
mestan hita á sem stytztum tíma út í kaldan geiminn.
En allt þetta er engan veginn fullnægjandi. Himinháir eld-
strokkar, hinir svonefndu prótúberansar, skjótast hér og hvar
mörg hundruð þúsund kílómetra í loft upp. Það er engu líkara
en yfirborð sólarinnar geti ekki losnað nægilega fljótt við ork-
una, sem að innan streymir, nema með því að búa til risavaxið
kerfi af hjálpartækjum, alla þessa furðulegu eldhveri, sem spúa
ótrúlegu magni af fossandi eldi langt út í geiminn. Sumir af eld-
strókunum standa næstum kyrrir um hríð, eins og þeir séu rót-
fastir í yfirborði sólar. Aðrir þjóta með þúsunda kílómetra hraða
á mínútu hátt í loft upp, og taka oft á sig hinar furðulegustu
myndir. Þetta sést bezt í sólmyrkvum. í sólmyrkvanum 1919 voru
teknar myndir af eldstróki, hann líktist ófreskju og var 560,000
km. á lengd með „haus og hala“, þ. e. „dýr“, sem hefði getað
gleypt jörðina eins og „pillu“. Rétt eftir að myndin hafði verið
tekin lyfti „dýrið“ höfði og hala í loft upp, á það komu fleiri og
fleiri ,,fætur“, það lyftist til stökks, og var þegar komið 760,000
km. í loft upp, þegar sólin gekk til viðar.
Þessir eldvargar eru þó ekki allt og sumt, sem við sjáum á yfir-
borði sólarinnar. Hér og hvar getur að líta kolsvört undirdjúp,
sem þeyta ýmsum logandi efnum hátt í loft. Þetta eru einskon-
ar gýgar, sem við jarðbúar höfum kallað sólbletti. „Blettir" er
nú ekki heppilegt orð, því að sumir þeirra eru svo stórir, að þeir
gætu gleypt jörðina með „húð og hári“.
Nú erum við komin svo langt á leiðinni til sólarinnar, að sól-
in þekur um helming af himninum. Fyrir framan okkur er ólg-
andi eldhaf, sem nálgast með ógnar hraða. Bráðum hlýtur ferða-
vélin okkar að rekast óþyrmilega á, við verðum að vera við því
versta búin. Nú eru logarnir ekki aðeins framundan og í kring-
um okkur, sumir eru þegar komnir aftur fyrir. Við erum komin