Náttúrufræðingurinn - 1937, Blaðsíða 69

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 177
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIKIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
koman svo lítil, að trjágróður fær þar með naumindum þrifizt. Ef
úrkoman er eitthvert ár neðan meðallags, kemur það greinilega
í ljós á árhringunum, og nokkur þurrkaár í röð geta breytt skóg-
lendi í eyðimörk. Rannsóknir árhringa trjáa í þessum löndum
hafa leitt í ljós, að á árunum 1276 til 1299 voru þarna þurrkar
miklir, og oftar miklu hafa þurrviðraskeið gengið yfir löndin.
Svo langt er rannsóknunum nú komið, að sagt verður með full-
kominni vissu, hvernig úrkomu hefir verið háttað þar í full þús-
und ár, hvaða ár hafa verið meðalár að úrkomu, og hver fyrir
neðan eða ofan meðallag. Að vísu geta menn ekki enn sagt um
úrkomumagnið í millimetrum, en engu að síður verður úrkoman
mæld með hinni furðulegustu nákvæmni, og er slíkt mikilvægt,
ekki sízt þegar um svo langan tíma er að ræða.
Öræfalönd þessi voru byggð löngu áður en Spánverjar komu
til Ameríku. Þjóðir þær, er þar bjuggu, höfðu refst sér hús og
borgir, og þær oft furðu stórar. Bústaðir þeirra voru ýmist niðri
á sléttunum eða uppi í kiettum og gljúfrum. Þótt langur tími sé
liðinn síðan þessar þjóðir liðu undir lok, hafa mannvirki þeirra
geymzt furðu vel í hinu þurra loftslagi. Bæði húsveggir og viðir
finnast enn í dag óskemmdir að mestu. Þarna var því mikið starf
að vinna fyrir fornfræðinga, því að auk húsanna var þar gnótt
ýmissa muna.
En frumbyggjar þessir létu ekki eftir sig nein rit eða rúnir,
sem af mætti ráða aldur mannvirkja þeirra, en hitt varð forn-
fræðingum brátt ljóst, að þar var um miseldri allmikið að ræða.
Eftir stílnum í munum þeim, er fundust, var reynt að skapa eins-
konar tímatal, en mjög reyndist það á völtum fæti byggt.
Þá datt forráðamönnum landfræðifélags Bandaríkjanna í
hug að gera prófessor Douglas út af örkinni, til að reyna að ákveða
aldur minja þessara með árhringarannsóknum. Þetta varð geysi-
erfitt starf og krafðist langs tíma og mikillar vinnu, en að lok-
um gaf það þó hinn fyllsta árangur.
Það kom brátt í ljós, að ekki var hér unnt að fara eftir ár-
hringum risafurunnar, heldur varð að finna nýjan grundvöll að
reisa á. Það var gert á þann hátt, að rannsaka árhringa þeirra
trjáa, er uxu á staðnum. Ef þar var t. d. 500 ára gamalt tré, og
menn fundu síðan í rústunum bjálka, sem höggvinn hafði verið
fyrir 400 árum síðan, þá höfðu þessir stofnar 100 árhringa, sem
vaxið höfðu samtímis og sýndu samræmi í vexti, og jafnframt
hafði fengizt tímatafla, er náði 800 ár aftur í tímann. Að vísu
12