Náttúrufræðingurinn - 1940, Blaðsíða 43

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
35
TRAUSTI EINARSSON:
ER NAUÐSYN AÐ ENDURSKOÐA
JARÐMYNDUNARSÖGU ÍSLANDS?
í fyrstu kann þessi spurning að vekja nokkra undrun hjá mörg-
um, sem álitið hafa, að hinar svo að segja óslitnu jarðfræðirann-
sóknir seinustu hálfu aldarinnar hafi komið myndunarsögu íslands
á óhagganlegan grundvöll. Því hefir líka verið haldið fram af
merkum fræðimönnum, að tími hinna miklu „yfirreiða" væri lið-
inn, sem helzt er þannig að skilja, að stóru dráttunum í jarðfræði
landsins verði ekki hróflað.
En við nánari kynni af rannsóknarsögu landsins kemst maður
fljótt að þeirri niðurstöðu, að rannsóknirnar hafa verið mjög í
molum, sem skiljanlegt er, þegar litið er á stærð landsins og tíma-
skort þeirra raunverulega fáu manna, sem við rannsóknirnar hafa
fengizt, flestir í hjáverkum. Það eru engar ýkjur, að landið sé enn
nær órannsakað, og ég mun nú í þessari grein með fáum orðum
gera grein fyrir þeirri skoðun minni, að sú myndunarsaga lands-
ins, sem nú er almennt viðurkennd, sé í sumum meginatriðum röng.
Það skal þegar tekið fram, að þær rannsóknir, sem þessi skoðun
byggist á, eru enn hvergi nærri eins ýtarlegar og æskilegt væri,
enda mundu þær, ef fullnægjandi ættu að kallast, útheimta margra
ára starf fleiri manna. Það er því aðaltilgangurinn með þessari
grein, að benda á þá möguleika, sem felast í fullkomnari jarðfræði-
rannsókn á landinu en hingað til hefir verið ráðizt í.
Grundvöllinn að jarðfræði landsins lagði Þorvaldur Thoroddsen
með ferðum sínum um land allt á árunum 1882—1898. Fyrri jarð-
fræðingar, oft útlendingar, sem dvöldu hér aðeins sumarlangt,
þræddu fornar slóðir um byggðirnar eða fóru yfir lítinn hluta
landsins. En Thoroddsen kynnti sér einnig óbyggðirnar og safnaði
á ferðum sínum geysimiklum fróðleik um jarðfræði landsins, og
fékk þannig betra yfirlit yfir heildarbyggingu þess en nokkur á
undan honum, og hefir sú tilfinning, sem slíkur maður hefir hlotið
að hafa fyrir jarðfræði landsins, alls eigi verið metin að verð-
leikum.
3*