Náttúrufræðingurinn - 1940, Blaðsíða 99

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
91
er undir hrauninu við Laxá og því áreiðanlega eldra en hraun-
ið, meira að segja allmiklu eldra.
Eins og kunnugt er var byrjað á byggingu raforkustöðvar við
Laxárfossa sumarið 1938. Það sama sumar var byggt þar íbúð-
arhús fyrir stöðvarstjóra og vélaverði. Það var reist spölkorn
frá ánni í túnjaðri gamals eyðibýlis í landi Presthvamms. Þarna
fellur áin í breiðu klettagljúfri úr Laxárdalnum niður í Aðal-
dalinn, og stendur íbúðarhúsið norðanvert við gljúfrið austan
árinnar. Hraunið, sem áður er getið, hefir runnið frá Mývatns-
sveit norður allan Laxárdal, gegnum gljúfrið, og breiðzt því
næst út yfir nær því allan Aðaldal, allt út undir sjó.
Ég var svo heppinn að komast í vinnu við byggingu stöðvar-
stjórahússins þegar í byrjun. Þegar við grófum fyrir grunni
þess tók ég eftir því, að ofurlítið lag af hraunmylsnu var í jarð-
veginum. Datt mér fyrst í hug, að þessi hraunmylsna stafaði frá
því, er dregið var grjót frá ánni til húsagerðar á eyðibýli því,
er ég hefi áður nefnt. En ég sannfærðist þó brátt um, að svo gat
alls ekki verið, til þess var þetta hraunmylsnulag of jafnt og of
víðáttumikið. Nú veitti ég því og eftirtekt, að í botni tveggja
smálækja, sem koma ofan úr hálsinum spölkorn sunnan við hús-
stæðið, er hraunmylsna, og þar er lagið mun þykkra. Athugaði
ég nú þetta nánar, og fann ég þá, að á allstóru svæði austan ár-
innar er í jarðveginum lag af hraunmylsnu. Lag þetta er þykk-
ast í brekkunni þar sem gljúfrið endar, rétt niður við hraunhell-
una sjálfa. Þar er það hér um bil 1 m á þykkt, og þar var það
grafið upp og notað fyrir ofaníburð í veginn, sem lagður var
inn í gljúfrið alla leið upp að stíflustæðinu. Ég var svo lánsam-
ur að vera þarna í vinnu við að moka hraunmylsnunni á bíla.
Gat ég þá sannfært mig um, að undir þessu hraunmylsnulagi
var órótaður jarðvegur, og í honum er „hvíta leirlagið“ óhreyft,
alveg eins og ég hafði áður séð í húsgrunninum að það var ná-
lægt 10 cm neðar en hraunmylsnulagið.
Þetta sama sumar grófum við vatnsleiðsluskurð frá upptök-
um smálækja þeirra, er áður er getið, niður að stöðvarstjóra-
húsinu. í öllum þessum skurði var hraunmylsnulagið, þykkast
var það sunnan til (10—25 cm), og alstaðar voru 10—12 cm
frá því niður að „hvíta leirlaginu“. Þess ber að gæta, að þarna
var þurrlendismór, og moldin því algerlega fúin og laus við all-
ar rætur.
Frá því að öskulagið féll og þar til hraunmylsnan myndaði