Náttúrufræðingurinn - 1940, Blaðsíða 27

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
119
Tertíer
Plíósen
Míósen
Ólígósen
Eósen
(Paleósen = elzti hluti eósens)
Efri krít
Daníen
Senón
Túrón
Senóman
Neðri krít
Ýmsir hlutir benda til þess, að dólerítið í Skáney í Svíþjóð
sé tertíert að aldri, og þá að öllum líkindum jafngamalt ösku-
eða túfflögum, sem mikið er af í eósenum sævarmyndunum á
Jótlandi og víðar í Danmörku. Er talið líklegt, að bæði skánska
dólerítið og józka túffið hafi myndazt á sama eldsumbrotatíma-
bilinu. Aldur túfflaganna er auðráðinn af steingervingunum,
sem í þeim finnast, þau eru öll eósen. Á Jótlandi hafa nú fund-
izt jarðmyndanir (með steingervingum) frá öllum tímabilum
tertíera tímans, en gosberg eða annað storkuberg finnst þar
hvergi, nema þes?i öskulög frá eósen. Er því vart hugsanlegt, að
eldsumbrot hafi orðið að nokkru ráði þar nærlendis seinna á
tertíer. Hreinleiki krítarmyndananna í Skáney og Danmörku
sannar á sama hátt, að eldsumbrot hafi ekki átt sér stað á þess-
um slóðum á ofanverðri krít.
Hafi eldsumbrotin í Skáney nú raunverulega átt sér stað á
eósentímabilinu — og allar líkur eru til, að svo hafi verið —
hafa þau verið samtímis eldsumbrotunum á Skotlandi og Græn-
landi. Að því leyti gæti skánska dólerítið kallazt útskot suðaustur
úr Túle-regíóninni. En Skáney hefur samt aldrei verið neitt
sannkallað basalthérað, og óhugsandi er, að basaltið þar hafi
nokkurn tíma náð saman við basaltsvæðin í Norður-Atlantshafi.
Þvkkar basaltspildur geta að vísu rofizt og eyðzt niður til grunna
á skemmri tíma en liðinn er frá því á eósen, en niðurrif slíkrar
basaltspildu hefði óhjákvæmilega látið eftir sig einhver vegs-
ummerki, basalthnullunga, basaltsand e. þ. u. 1. í tertíermynd-
unum Danmerkur, sem hlóðust upp á grunnsævisbotni skammt
undan skánsku ströndinni. Skánsku eldsumbrotin hafa verið