Náttúrufræðingurinn - 1940, Blaðsíða 53

NÁTTÚRUFRÆEHNGURINN
145
fluttar leifar þeirra bæði ofan á skeljalögunum í Tungugrænum
og ofan á basaltinu út undir Breiðuvík. En seinna á þessu tíma-
bili komst þó kyrrð á, og gátu þá skeljalögin í Breiðuvík myndazt
við hina fornu strönd.
Nú hófst enn mikil eldhríð og ofan á skeljalögin lögðust
þykk grágrýtislög- Þau ná enn fram á skeljalögin í Breiðuvíkur-
bökkum og þaðan má rekja þau upp og austur á heiðar og síðan
suður allt nesið upp á Búrfell. Þar munu leifar grágrýtisins einna
þykkastar á nesinu, ca. 60 m. I Búrfelli sjáum við enn lög af
gjalli undir grágrýtinu og jökulruðningur er og talinn vera þar.
Þar fyrir neðan tekur við fornt basalt og loks hin ellilega Héðins-
höfðabergtegund. Aðeins vantar hér inn í milli hin 500 m þykku
skeljalög, og hefir sjórinn því sennilega ekki náð svona langt
inn í landið er þau mynduðust.*)
Nú víkur sögunni suður á Lambafjöll, tæpum 15 km frá
Búrfelli. Þau eru nokkurn veginn jafnhá Búrfellinu og maður
fær ekki varizt þeirri hugsun, að bæði fjöllin séu leifar einnar
og sömu hásléttunnar, því að augljóst er, að sig hafa orðið á
milli þeirra. Þetta staðfestist og, er efni fjallanna er borið sam-
an, því að ofan á Lambafjöllum er sams konar grágrýti og á Búr-
felli. Gjall og vikur er þar einnig undir grágrýtinu, aðeins meira
að vöxtunum, og nú er enginn vafi á, að um er að ræða móbergs-
myndun landsins. Undir móberginu í Lambafjöllum má gera ráð
fyrir hinu gamla basalti, en úr því verður eigi skorið að sinni,
þar sem rætur fjallanna eru huldar yngri myndunum, svo að
eigi er unnt að sjá hvað við tekur undir móberginu. En mó-
bergið liggur frá Lambafjöllum nær óslitið út fyrir Húsavík og
mun upphaflega hafa verið tengt gjalli því og vikri, sem
áður var getið utar í nesinu. Ég álít því, að grágrýtið ofan á
Lambafjöllum og mestum hluta Tjörnessins séu hlutar hinnar
sömu myndunar, sem hafi upphaflega verið þykkur og víðáttu-
mikill láréttur grágrýtisskjöldur, og að sama móbergsmyndun-
in komi fyrir á báðum stöðunum og hafi hún myndazt á hinu
áður umgetna langa tímabili frá myndun dökka basaltsins utar-
lega á nesinu þar til skeljalögin í Breiðuvík tóku að setjast.
*) í fyrri grein minni í Náttúrufræðingnum hafði ég komizt að þeirri
niðurstöðu, að svo framarlega sem það væri rétt, er haldið var, að
Tjörnesfjöllin væru aðallega úr grágrýti, hlyti þetta grágrýti að liggja
undir skeljalögin að mestu leyti. Nú reynist þetta ekki rétt, og fellur
ályktunin með því.