Náttúrufræðingurinn - 1940, Blaðsíða 31

123
N ÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
að elztu hraunin hafi runnið á eins konar sandeyðimörku. Af
þessu er auðsætt, að nokkur tími hefur liðið frá því, er yngstu
senónu lögin mynduðust, þangað til fyrstu hraunin runnu. Á
þessu tímabili hafa senónmyndanirnar risið úr sjó og yfir-
borð þeirra eyðzt nokkuð og veðrazt. Eru flestir skozku jarð-
fræðinganna sammála um, að jarðeldarnir hafi naumast byrjað
fyrr en hér um bil á mótum krítar og tertíers.
í brezku basaltmynduninni finnast engir steingervingar, nema
plöntuleifar og lítið eitt af skordýraskjöldum. Finnst þetta hvort
tveggja í eins konar surtarbran.dslögum eða leirsteinslögum,
sem fylgja surtarbrandinum líkt og hér á landi. Þessir stein-
gervingar eru fremur lítils virði til þess að ráða af aldur jarð-
laga. Sést það bezt á því, að tveir frægustu fræðimennirnir, sem
hafa spreytt sig á slíkum ákvörðunum, hafa komizt að allólík-
um niðurstöðum. Þessir menn eru Svissinn Heer og Skotinn
Gardner. Heer taldi surtarbrandsflóruna míósena, en Gardner
eósena eða þó öllu heldur paleósena. Niðurstöður Heers komu
út laust fyrir 1870, en Gardners h. u. b. 20 árum síðar. En það
var um seinan. Heer var þá orðinn „óyggjandi átórítet“ í
tertíerri paleófýtólógíu og var það eins cg að höggva í harðan
stein að gagnrýna niðurstöður hans. Gardner átti litlu fylgi að
fagna, en kenningar Heers komust inn í kennslubækur og hand-
bækur í jarðfræði og steingervingafræði og standa þar jafnvel
enn í dag.
Skotinn Sir Archibald Gcikie hefur allra manna ýtarlegast
og bezt skrifað heildaryfirlit yfir tertíeru basaltmyndunina á
Bretlandi í hinni miklu bók sinni „The Ancient Volcanoes of
Great Britain,“ sem kom út rétt fyrir síðustu aldamót. Geikie
aðhyllist kenningu Heers um aldur surtarbrandsflórunnar og
ætlar því, að basaltmyndunin hafi verið að skapast á tímabilinu
frá því snemma á eósen og a. m. k. langt fram á míósen. Geikie
og samtíðarmenn hans sýndu fram á, að skozku basaltspildurn-
ar hefðu rofizt (eróderazt) djúpt niður á tímabilinu, sem leið
frá því, er þær voru fullmyndaðar, þangað til þær huldust jökli
á pleistósentímanum. Þetta stórkostlega rof hlaut því að hafa
farið fram á plíósen. Geikie viðurkennir sjálfur, að erfitt sé að
hugsa sér, að allt þetta mikla rof gæti orðið á þessu tiltölulega
stutta tímabili.
Skoðun Geikies á myndunarskeiði basaltsins naut almennr-
ar viðurkenningar og varð undirstaðan undir skoðunum yngri