Náttúrufræðingurinn - 1955, Side 7

VlSINDASTARF ÞORVALDS THORODDSENS
115
utan áðurnefnd kortskissa Paijkulls, en upp úr aldamótunum fellir
hann saman kort sín af þeim svæðum, sem hann hafði rannsakað, í
eitt heildarjarðfræðikort, sem hefur nú verið látið duga í hálfa öld
og má enn teljast í höfuðatriðum rétt, þótt vissulega þyrfti þar nú
margt að lagfæra. Þetta kort og uppdráttur Björns Gunnlaugssonar,
sem Þorvaldur bætti verulega um, eru langmestu afrekin, sem ein-
stakir menn hafa unnið um landa- og jarðfræði Islands, og raunar
gengur það furðu næst, að hvort um sig skuli vera verk eins einasta
manns.
Þó eru jarðfræðirannsóknirnar og rit um jarðfræði aðeins liluti af
vísindastarfi Þorvalds. Sagnfræðileg rit hans: Landfræðisagan, eld-
fjallasagan, Árferði á íslandi og fleiri eru svo mikil að vöxtum og
gæðum, að ein myndu nægja honum til varanlegrar vegsemdar.
Aðstæður Þorvalds til rannsókna- og vísindastarfsemi voru eðlilega
að ýmsu leyti verri en við eigum nú að venjast. Islenzkt sumar er
stutt, ekki sízt á öræfum, og hver dagur dýrmætur, en ferðalög á
hestum í torfæru landi timafrek. Aðstöðumunurinn var þó e. t. v.
nokkru minni en í fljótu bragði virðist, því að það er hvort eð er
ekki hægt að fara hratt yfir, þegar lýsa skal landssvæðum svo sem
Þorvaldur. gerði. Versta tímaeyðslan mun oft hafa verið að ferða-
lögunum til og frá rannsóknarsvæðunum. Þess er og að minnast, að
Þorvaldur byrjar rannsóknarferðir sínar í upphafi áratugs, sem var
einn hinn erfiðasti um veðráttu á síðustu öld.
Þorvaldur kvartar oft undan því, að hann hafi ekki haft nægilegt
fé til rannsókna. Hann ber sig að sjálfsögðu saman við erlenda kollega
og hefur þá rétt að mæla. Fé það, sem Alþingi veitti honum, var oft
veitt með eftirtölum, og tvö ór féll íslenzkur styrkur til hans niður,
en ef satt skal segja, hefur enginn íslenzkur náttúrufræðingur fengið
jafnháa styrki og Þorvaldur. Alþingi veitti honum lengst af 2000
krónur árlega, en sú upphæð jafngilti kennaralaunum hans við
Menntaskólann, og kennaralaun voru þá miklu hærri en nú. Mun
nærri láta, að styrkurinn hafi numið um 80.000 krónum með nú-
verandi verðgildi. Auk þess naut hann oft erlendra styrkja. Síðari
hluta ævinnar var hann vel efnaður og aðstaða hans til vísindastarfa
hin ágætasta, þar eð hann var prófessor án kennsluskyldu. En af-
köstin eru líka eftir því, því að ritverk hans eru blátt áfram ævin-
týralega mikil að vöxtum. Talið er, að ritgerðir hans séu um 200