Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1955, Blaðsíða 86

Náttúrufræðingurinn - 1955, Blaðsíða 86
192 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN eru víðast hvar hrundir og liggja eins og lausagrjótsbelti úr blágrýti um urðina, sem annars er öll úr ljósgrýti (mynd 2). Á nokkrum stöðum standa samt leifar af göngunum uppi (mynd 3) og stefna í sömu átt og hrundu gangarnir. Gangar þessir sýna berlega, að Loðmundarskriður eru ekki hraun- straumur runninn eftir lok jökultímans. Ef Þorvaldur Thoroddsen hefði veitt göngum þessum eftirtekt, þegar hann ferðaðist um Loð- mundarfjörð fyrir 60 árum síðan, mundi hugmyndinni um líparít- gosið í Loðmundarfirði aldrei hafa skotið upp í jarðfræðibókmenntum vorum. Eru gangarnir þá samræmanlegir kenningu Hawkes um að Loð- mundarskriður séu til orðnar við skriðuföll á jökla? Þeirri spurningu er hægt að svara bæði játandi og neitandi í senn. Hér að framan var sýnt fram á, að gangarnir væru ekki aðfluttir í skriðuföllum, heldur lægju á sinum stað með rætur í föstu bergi. Að sjálfsögðu getur nokkuð af aðfluttu lausagrjóti legið umhverfis þá, en tæplega stæðu þeir upp úr þykkum skriðum. Hvað sem öllum skriðuföllum líður, þá hefir Skúmhattardalur og fleiri dalhvilftir þarna i fjöll- unum grafizt á jökultímanum, og bergið úr þeim flutzt burt með skriðjöklum. Mestur hluti þessa útmoksturs berst á haf út, en sumt verður eftir þegar jökullinn þiðnar. Efalaust er mikið af slíku efni í Loðmundarskriðum, en ekki er víst að öll kurl séu þar með komin til grafar. Stórgrýttni jökulurða fer meðal annars eftir því, hve langa leið grjótið hefir borizt með jöklinum, ennfremur veldur bergtegundin þar miklu um. Blágrýtið okkar er oft og einatt smásprungið og stundum frauðkennt eða soðið í sundur vegna jarðhita. Jökulurðin á blágrýtissvæðunum verður þess vegna oftast nær rík að leir, sandi og möl, en ekki ýkja stórgrýtt. Á granítsvæðunum í Skandinavíu eru stórgrýttar jökulurðir aftur á móti venjulegt fyrirbæri. Svo að dæmi séu nefnd, eru til graníturðir í Mið-Svíþjóð, sem eru stórgrýttari en Loðmundarskriður. Bergið í stórgrýtinu er þá að jafnaði sams konar og í föstu bergi umhverfis, og hafa björgin flutzt skamma leið með isnum. Stundum hafa björgin aðeins losnað frá fasta berginu og ekizt til nokkra cm, en oftast nær hafa þau hrúgazt upp í hóla með dældum á milli. Á þessum slóðum eru engin fjöll og víðast hvar lítið um mishæðir, svo að ekki er skriðuhlaupum til að dreifa. Svo að vikið sé aftur að Loðmundarskriðum, þá virðist ekki úti- lokað, að staðbundin jökulurð eða frostlyfting stórgrýtis eigi sinn
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.