Náttúrufræðingurinn - 1958, Qupperneq 9

LANGISJÓR OG NÁGRENNI
151
og Ólafur hafa sagt mér af ferðinni, en aldrei mun hafa verið
greint frá lienni í almennum fréttum. Hinn 27. október skildu þeir
eftir hesta sína í sæluhúsinu í Blæng og gengu þaðan norður yfir
Eldliraunið úr Lakagígum. Þeir óðu Skaftá í mörgum kvíslum
fyrir innan Tröllhamar og síðan útfallið á hinum lygna kafla þess
neðan við lónið, sem það rennur í gegnum. Þá var frost og lítið í
vötnum, en Útfallið þó mittisdjúpt. Þeir fundu eitt lamb í Fögru-
fjöllum innan Útfalls og höfðu það heim með sér, komu aftur í
Blæng að kvöldi sama dags eftir 11—12 klst. göngu. Þeim þótti fagurt
beitiland í þessum enda Fögrufjalla, litlu síður en framan við
Útfallið. En fé mun mjög sjaldan fara þangað vegna tálmana af
vötnum og jökli, og enginn veit til, að menn hafi komið þar á
undan þessum þremenningum.
Síðari ferðin inn yfir Útfall var gerð af Skaftártungumönnum
annað hvort haustið 1953 eða ’54. Meðal þeirra var Gísli Sigurðs-
son á Búlandi, sem er heimildarmaður minn um þessa ferð. Þeir
sáu af fremri fjöllunum fáeinar kindur handan Útfallsins, og óðu
nokkrir menn yfir um til að ná þeim. Þeir völdu sér vað ofan við
lónið. Þar er straumþungt og grýtt, en ekki eins djúpt og neðan
lóns, þar sem Síðumenn höfðu farið.
Fögrufjöll innan Útfalls — nánar til tekið kriki sá, sem verður á
milli Skaftár að austan, Útfallsins að sunnan, Langasjóar að vestan
og Vatnajökuls að norðan — er líklega sú gróðurvin lrér á landi,
þar sem fæstir menn hafa fæti stigið. Vera má, að Síðumennirnir
þrír, sem að framan getur, hafi komið þar fyrstir allra manna. En
ekki verður það þó fullyrt, því að minni torfærur munu hafa verið
á leið þangað upp frá Síðu, áður en Eldhraunið rann 1783. Enn
fremur er til heldur forneskjuleg sögn um fyrri mannaferð á þess-
um slóðum.
Hún er í Landnámabók (1946, bls. 165—167), þar sem segir,
að Gnúpa-Bárður hafi flutt sig búferlum úr Bárðardal suður í
Fljótshverfi. Leiðarlýsingin er í stytzta lagi: „Hann fór Vonarskarð,
þar er síðan heitir Bárðargata". Ekki mun nú öruggt, að „Vonar-
skarð“ Landnámuliöfundar sé hið sama og nú lieitir svo. En
stytzta og greiðasta leið úr Vonarskarði til Fljótshverfis liggur með
jökulröndinni og fyrir innan Langasjó. Eins og nú háttar lands-
lagi má heita greitt að ganga á jökli fyrir ofan upptök allra stór-
ánna Köldukvíslar, Tungnár, Skaftár og Hverfisfljóts. En að öll-
um líkindum lá jökulröndin mun innar á landnámsöld, og kann