Náttúrufræðingurinn - 1958, Page 23

LANGISJÓR OG NÁGRENNI
165
laust breytilegum að hætti auravatna. Nyrðri áin er miklu stærri,
og sú ein er sýnd á korti Geod. Inst. Hinn 31. júlí í fyrra leizt mér
hún óárennileg að vaða, og því gengum við félagar fyrir hana á
jökli. En fyrstu dagana í september í haust var þarna sýnu minna
vatn og syðri áin því nær þurr, að því er sjá mátti af Fögrufjöll-
um. Ef sú skoðun er rétt, að urn 1890 hafi jökulsporðurinn endað
í vatni um það bil sem fremstu ruðningsöldur liggja nú, hafa þessi
auravötn fyllt upp um ll/2 km2 af norðurenda Langasjóar á hálfri
öld (samkvæmt korti Geod. Inst. eftir ljósmyndum frá 1938). Þetta
jrykir nrér vel koma til mála, því að grunnt kann að hafa verið þar
fyrir. í lýsingu Þorvalds Thoroddsens á Langasjó segir að vísu, að
skriðjökull gangi niður í vatnsendann fjalla á milli, en ekki, að sá
jökull endi í íshamri eða jakar úr honum fljóti á vatninu (sbr.
Hvítárvatn, Hagavatn o. fl. jökullón). Hvorugs hefði Þorvaldur
látið ógetið, ef svo liefði verið, og rná af þessu ætla, að jökullinn
hafi lítt eða ekki náð niður fyrir vatnsborð og grunnt liafi verið
fram undan honum.
Ekki er að fortaka, að eitthvað hafi lækkað í Langasjó á síðustu
6—7 áratugum með því móti, að Útfallið úr lionum hafi skorið sig
niður, og mundi sú lækkun vitaskuld eiga sinn þátt í breikkun
landræmunnar milli vatns og jökuls. En þó að augljóst sé, að tals-
vert hefur lækkað í Langasjó á undanförnum öldum eða árþúsund-
um, eins og brátt mun að vikið, tel ég ósennilegt, að vatnsborðið
liafi breytzt að ráði svo seint, að það geti valdið nokkru verulegu
um þann landauka við vatnsendann, sem hér var um að ræða.
Útfallið úr Langasjó beljar í fossaföllum fram af mjóum mó-
bergsþröskuldi, sem heldur uppi vatninu, allra vestast í skarðinu,
sem það fellur um í gegnum Fögrufjöll. Síðan rennur það gegnum
langt, mjótt og bugðótt lón og um lygnan ós úr því í Skaftá, eins
og fyrr var frá sagt. Allt fall þessarar stuttu ár er á efri kaflanum
og mun nerna um 20 m, en lengd þess kafla er aðeins um \/2 km
og brattinn sívaxandi upp að Langasjó. I bæði skiptin, sem ég
kom að Útfallinu, var vatnsborðið í sömu eða mjög svipaðri hæð,
og áætlaði ég rennsli árinnar 15—20 m3 á sek. Samt var aðrennslið
í Langasjó, eins og þegar er getið, miklu meira í fyrra skiptið, en
}rá var líka sérlega sterk sólbráð á jöklinum, og ætla má, að dægra-
sveiflur í aðrennslinu séu algerlega horfnar í afrennslinu úr svo
stóru stöðuvatni. En eflaust er rennslið í Útfallinu miklu minna
vetur en sumar.