Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1969, Side 84

Náttúrufræðingurinn - 1969, Side 84
188 N ÁT T Ú R U FRÆÐINGURINN ára. Er því augljóst, að aldursákvarðanir, sem styðjast við plöntu- leifar, geta enn sem komið er, ekki greint milli fyrri og síðari hluta tertíers hér á landi. Slíkt ástand er mjög óviðunandi, og var því horfið að ísótópa- eða samsætugreiningu til nákvæmari aldurs- ákvarðana. Hér eru birtar niðurstöður kalíum-argon-aldursákvarðana á nokkrum elztu hraunlögum tertíeru blágrýtismyndunarinnar á ís- landi. Sýnishornin, sem aklursákvörðuð voru, eru frá Austfjörðum, Vesturlandi og Vestfjörðum. Jarðfræði Austurlands er allvel þekkt, og er ]rað einkum að þakka rannsóknum brezka jarðfræðingsins G. P. L. Walker, sem hefur sýnt fram á, að neðstu og elztu hraunlögin í blágrýtismynduninni þar eystra eru í Gerpi, í svonefndri Gerpis- Barðsnes-jarðlagasyrpu, á austasta odda Islands. Alls mun basalthlað- inn austanlands vera um 10.000 m þykkur, mælt frá Gerpi og inn á Jökuldal, en jarðlagahallinn er þar 5—10° til vesturs. Enn er jarðfræði Vesturlands, og þá einkum Vestfjarða, lítt kunn og mun vera allmiklu flóknari en hin tiltölulega reglulega og einfalda jarðlagaskipan blágrýtismyndunarinnar á Austfjörðum. Halli er breytilegur vestan lands, en allt bendir til þess, að elzta bergið sé að finna á norðvesturjaðri basalthlaðans, þ. e. við utan- vert Isafjarðardjúp. Fornt berg er og í grennd við Borgarnes. Kalíum-argon-aldursgreiningar byggjast á ummyndun samsæt- unnar (ísótópsins) kalíum-40 í lofttegundina argon-40. Talað er um mismunandi samsætur eða ísótópa af frumefni, þegar fjöldi neutrónanna innan atóma sama frumefnis er breytilegur, og telst þá hvert atómafbrigði frumefnisins til einnar samsætutegundar. Kalíum-40 er geislavirk samsæta og finnst í öllu storkubergi í litlu magni. f íslenzkum hraunum eru frá 0,1 til 4% af kalíum. Með tilraunum hefur myndunarhraði argons-40 úr geislavirku kalíum verið fundinn með mikilli nákvæmni, og getum við því ein- faldlega með mælingu magns þessara tveggja sanrsæta, ákvarðað fyrir hve löngum tíma hraunið breyttist úr fljótandi kviku í storkið berg. Ýmsir þættir ráða vali heppilegra sýnishorna til K-Ar-aldurs- greiningar. Mikilvægast af öllu er þó, að Irergið sé ferskt, þ. e. jarð- hiti hafi ekki ummyndað það og valdið efnaskiptum milli heits jarðvatns og bergs. Oft brjótast og gangar og minniháttar innskots- lög af bráðinni kviku inn í basalthlaðann og hita upp eða baka
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.