Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1979, Page 98

Náttúrufræðingurinn - 1979, Page 98
Jón Jónsson: Surtarbrandslögin við Borgarstúf Inngangur Ekki er mér kunnugt um neinar skráðar heimildir um surtarbrand nærri byggð í Nesjum í Hornafirði. Hitt heyrði ég sagt, þegar ég dvaldi þar sumarlangt 1951 og síðar, að leifar af surtarbrandi hefðu viða fundist í gömlum öskuhaugum. Sýndi það að brandurinn hefði verið num- inn og notaður sem eldsneyti. Það var ekki fyrr en mörgum árurn síðar að mér tókst að finna staðinn þar sem brandurinn hafði verið unninn. Borgarstúfur Borgarstúfur nefnist fallegur stuðla- lrergshöfði neðst í fjallinu norðaustur af Stórulág. Blágrýtislaginu, sem hann er hluti af, hallar norður og Iiverfur það því brátt undir yngri bergliig. Rétt norðan við Stúfinn kem- ur lækur ofan úr fjallinu og nefnist sá Fagurhólslækur samkvæmt korti her- foringjaráðsins. Neðst eru tveir fossar í honum og fellur neðri fossinn fram af misgengisstalli við sprungu, sem stefnir norðaustur. Misgengið nernur þarna litlu meira en 2 m en bergið er talsvert brotið á þessum stað. Það er nndir blágrýtislaginu, sem fossinn fell- ur fram af, sem setlögin byrja og liggja þau ])ví ofan á sama berglagi og Borg- arstúfur er hluti af. Það sem neðst sést, er blágrýtislag og sjást af því um 2,5 m en undirlag þess ckki. Lag þetta er reglulega stuðlað. Ofan á því er um 1,20 m þykkt v<il ubergslag, aðal- lega úr smásteinum, rnjög mikið nún- um. Aðeins einstaka nær hnefastærð. Talsvert ber á ljósgrýti (líparíti) í þessu og í heild tekur þetta völubergs- lag á sig lítið eitt grænleitan blæ. Of- an á völuberginu er um 4,8 m þykkt blágrýtislag en ofan á því 0,5—0,6 m þykkt leirsteinslag, svart og fullt af gróðurleifum (1. mynd). Þarna er mikið af förum eftir stofna og grein- ar en ekki tókst mér að finna blað- för. Engum efa er bundið að þetta er lagið, sem brotið hefur verið til elds- neytis enda sjást ]æss gliigg merki neðan við efri fossinn og að þar hefur aöal náman verið. Áðurnefnt mis- gengi brýtur berglögin um ]jvert og ]rví hverfur surtarbrandslagið norðan þess að mestu undir urð nema neðst í gilinu neðan við neðri fossinn. Sct- lagið, sem surtarbrandurinn er í, má svo rekja frá þessum læk úr í um 50 Ts'áttúrufræðingurinn, 48 (3—4), 1978 192
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.