Náttúrufræðingurinn - 1979, Qupperneq 128

Víkurmýri og Víkurflóð.
Austur af Hátúnum en norður og
austur af bænum Efri- og Syðri Vík er
mýrarsvæði eigi lítið og umgirt hraun-
hálsum í þrjá vegu. Mýrin nefnist Vík-
urmýri. Norðan við hana og austan er
stöðuvatn er nefnist Víkurflóð. Sund
er til norðurs milli hálsanna og er af-
rennsli um það úr Víkurflóði til Land-
brotsvatna.
Eystri hálsinn er nú venjulega
nefndur Víkurháls eða Grjótháls, en
h'klega Jiefur hann heitið Saurbæjar-
liáls til forna. í þcssu hef ég fyrir mér
sögusagnir gamalla manna, sem nú eru
allir löngu látnir, en a.m.k. sumir
þeirra voru kunnugir á þessum slóð-
um frá barnæsku. Meðal þeirra var
faðir minn, sem uppalinn var í Há-
túnum. Eiríkur Þorgeirsson í Efri
Vík, sem var maður greindur vel og
fróður hafði og heyrt sagnir um þetta.
Minnist ég þess að ég heyrði Skúla
Markússon frá Hjörleifshöfða eitt
sinn ræða þetta mál við þessa tvo
menn og bar þeim saman um að þetta
mundi vera hinn forni Saurbæjar-
háls. Kemur það og allvel heim við
þá bæjarröð, sem talin er í Landbroti
í fornum heimildum og má því ætla
að Saurbær (Sveinn Pálsson 1945)
hafi verið á þessum slóðum þó ekki
sé vitað hvar. Einna líklegast sýnist
að bærinn hafi verið utan við hraun-
ið lítið eitt norðar en Eystri Dalbær.
Svo aftur sé vikið að Víkurmýri og
Víkurflóði skal þess getið að djúpur
skurður hefur nýlega verið grafinn
allt frá túninu í Efri Vík og austur í
Vikurflóð. Athuganir á jarðlögum og
(jskulögum, sem greina má í skurðin-
um hafa leitt í ljós að miklar breyt-
ingar á gróðurfari hafa þar orðið á
liðnum öldum. Má lesa það af jarð-
vegssniði því er hér fylgir (10. mynd).
Af jtví er m.a. Ijóst að eitt sinn var
Víkurmýri viði vaxin. Sennilega var
það aðallega birkikjarr. Ennfremur
má Ijóst vera að sá skógargróður var
til grunna genginn alllöngu áður en
eldgosið mikla varð í Öræfajökli 1362,
það er svo örlagaríkt varð fyrir Öræfi
og nærsveitir, því að um 80 cm þykk-
ur jarðvegur er frá efstu lurkunum
upp að öskulaginu frá þessu gosi. Því
miður hef ég ekki haft tök á að ná
sniði gegnum mýrina alla en löng saga
liggur skráð í þau jarðlög, sem neðar
eru og ekki náðist til.
Tilraun var gerð til að bora í mýr-
ina með venjulegum móbor (Hiller-
l)or), en ekki reyndist mögulegt að ná
öskulögunum á þann hátt né heldur
komast nema rúmlega 5 m niður. Var
jarðvegurinn þá orðinn svo þéttur
að erfitt reyndist að fá borinn til að
ganga niður og aðeins mjög ófullkom-
ið sýni náðist úr því dýpi. Útlit þess
sýnir að um moldarjarðveg er að ræða
og að samkvæmt því hefur þá verið
þurrlendi þar sem nú er Víkurmýri.
Víkurflóð er ekki djúpt og víst er
að mór eða mýrarj arðvegur er sums
staðar á botni þess með vestur- og
suðurlandinu, þó ekki sé mér kunn-
ugt um hversu langt hann nær út í
vatnið. Mér sýnist af þessu nær ör-
uggt að Víkurflóð sé að verulegu leyti
— ef ekki öllu — síðari tíma (sekunder)
myndun og til orðið vegna upphleðslu
landsins austan við Landbrotið, en
hún er orðin af framburði jökulánna
einkum Skaftár en einnig Hverfis-
fljóts. Sama gildir án efa um fleiri
tjarnir meðfram hrauninu. Má í því
sambandi nefna Skjaldatjörn hjá Ás-
222