Náttúrufræðingurinn - 1989, Qupperneq 40

inn skilning stjórnvöld í þeim lönd-
um sem eiga verulega skóga, sýna
verndun þeirra; stjórn Costa Rica
leggur mikla áherslu á verndun og
skynsamlega nýtingu sinna skóga,
meðan stjórnvöld í mörgum löndum
Suður-Ameríku hafa hingað til sýnt
lítinn vilja til að sporna við eyðingu
Amasonskóganna. Eins og oft haml-
ar skilningsskortur, fjárskortur og
mannfæð því að hægt sé að ákveða og
framfylgja stefnu um skynsamlega
nýtingu og verndun. Auk þess er
vandamálið ekki síður erfitt viðfangs
vegna þess hve stuttur tími er til
stefnu.
Eins og þegar hefur verið minnst á,
er greinilegt að regnskógar eru mjög
misleitir hvað tegundafjölbreytni
varðar, þ.e. sum svæði eru miklu auð-
ugri að tegundum en önnur. Líffræð-
ingar hafa lagt áherslu á að reyna að
kortleggja þau svæði, því margir telja
að þau hafi gegnt lykilhlutverki í teg-
undamyndun og útgeislun tegunda
eftir ísöld. Þessi svæði eru sett í for-
gangsflokk um friðun. Tegundagrein-
ing er hins vegar aðeins á færi sér-
fræðinga og þeir eru sárafáir í hita-
beltinu. í Equador, sem vitað er að á
sérlega fjölskrúðuga flóru, er til dæm-
is aðeins starfandi einn einasti grasa-
fræðingur.
Sem betur fer, eru margar alþjóða-
stofnanir nú farnar að taka við sér og
líklegt er að þessi mál muni á næstu
árum fá mun meira vægi í alþjóða-
samskiptum en nú (sjá t.d. World
Resources Institute 1985 (í Myers
1986) og Holden 1988). Brasilíustjórn
hefur sett þær reglur að stórfyrirtæki
sem ryðja skóg til grasræktar verði að
taka frá jafnstórt skógarsvæði til
verndunar (Lovejoy o.fl. 1983). Ýmis
fyrirtæki, þar á meðal íslenska álfé-
lagið hafa nú hætt að kaupa trópískan
harðvið. í hitabelti nýja heimsins hef-
ur Costa Rica verið í fararbroddi. I
lok þessa árs (1989) verður búið að
taka um fjórðung landsins frá sem
þjóðgarða. Stærstur hluti þessa lands
eru regnskógar og þurrir hitabelt-
isskógar (Lewin 1988). Vísindamenn
leggja nú áherslu á að finna leiðir
til nýtingar skóganna sem samrýmast
verndun, enda er það víða eina raun-
hæfa stefnan ef koma á í veg fyrir
algera eyðingu þeirra. Arið 1986 var
búið að friða alls 400.000 km2 af
regnskógi (Myers 1986), þó víða sé
friðunin aðeins í orði en ekki í verki
Það var sagt í upphafi þessarar
greinar að regnskógar væru flestum
framandi heimur. Hitinn, rakinn og
óttinn við sjúkdóma hröktu menn burt
og regnskógar voru lengur ókannaðir
en flest önnur svæði jarðar. Þó freist-
uðu þeir landkönnuða og ævintýra-
manna, því mönnum hefur alltaf fund-
ist dulúð, jafnvel ógn, stafa frá frum-
skógunum. Ef til vill er það vegna
þess að hvergi annars staðar birtist
máttur hinnar lifandi náttúru með
meiri mikilfengleik og hvergi annars
staðar skynjar maðurinn jafnglöggt
þann ægikraft sem hún býr yfir.
Hvergi er lífskraftur náttúrunnar
öflugri, frjósemi hennar gjöfulli eða
fjölbreytileiki meiri. Regnskógar hita-
beltisins eru einstakir. Það yrði óbæt-
anlegt og ómetanlegt tjón ef þeir
verða þurrkaðir út af yfirborði jarð-
ar.
ÞAKKIR
Arnþór Garðarsson og Helgi Björnsson
lásu grein þessa yfir í handriti og komu
með margar gagnlegar ábendingar um það
sem betur mætti fara. Kann ég þeim bestu
þakkir fyrir. Síðast en ekki síst vil ég
þakka Jóni Baldri Sigurðssyni, prófessor
við Singaporeháskóla, ógleymanlega og
ómetanlega leiðsögn um regnskóga í
námsferð líffræðinema til Malasíu sumarið
1988.
34