Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1989, Síða 48

Náttúrufræðingurinn - 1989, Síða 48
2. mynd. Kvikuþró veitir kviku í gegnum lóðrétta ganga upp í kvikuhólf. I þrónni er efnið aðeins að hluta bráðið nema efst þar sem það er albráðið eins og í hólf- inu. Hólf og þró eru í réttum hlutföllum. P er kvikuþrýstingur og S3 er minnsta þrýstispennan. Hólfið myndar skáganga- þyrpingu. A partially molten magma res- ervoir (þró) with a totally molten upper part supplies magma, through dikes (gangar), to a totally molten magma chamber (hólf), both drawn to scale, which gives rise to a swarm of inclined (cone) sheets. P is total magmatic press- ure and S3 is the minimum compressive stress. spennan í þaki þróar (lárétt fyrir gangainnskot), og T er togstyrkur þaksins (skorpunnar). Samkvæmt þessari formúlu verður heildarþrýst- ingur kvikunnar að vera hærri en lá- rétta þrýstipennan og togstyrkur bergsins til samans ef gangur á að ná að skjótast upp úr þrónni. Þessi niður- staða er vel þekkt í aflfræði bergs og er til dæmis notuð til að meta spennur í bergi í grennd við borholur. Pá er vatni dælt niður í holuna uns vatns- þrýstingur í henni verður það hár að bergið brestur og vatnið hleypur út í það og myndar sprungur. Þar sem togstyrkur breytist ekki með tíma er ljóst að til þess að gangur skjótist út úr þró þarf annað hvort eða bæði kvikuþrýstingur að vaxa og lárétt þrýstispenna að minnka. Líklegt er að hvort tveggja geti gerst á plötuskilum, en hér er reiknað með að minnkun lá- réttrar þrýstispennu sé aðalþátturinn, og út frá því er gengið varðandi inn- skotatíðni kvikuþróa. Þessi minnkun gerist þannig að afstæð togspenna sem byggist upp milli gosa í tengslum við plötuhnik léttir smám saman á láréttu þrýstispennunni, uns hún hefur minnkað um sem nemur togstyrk skorpunnar. Pá er kvikuþrýstingur í þrónni miðað við lárétta þrýstispennu orðinn það hár að kvikan treðst upp í skorpuna sem gangur. Unnt er að sýna fram á (Ágúst Guðmundsson 1988) að tíðni kviku- flóða eða gangainnskota (I) úr þrónni sé: I = Evk/(Tu) (2) þar sem E er Youngs stuðull, sem er mælikvarði á hversu mikilli streitu berg verður fyrir við tiltekna tog- spennu, v er sá hluti rekhraðans sem þak viðkomandi þróar verður fyrir, k er stuðull togspennumögnunar, T er togstyrkur þaks þróar, og u er breidd 42

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.