Náttúrufræðingurinn - 1994, Qupperneq 15

12. mynd. Höfheimsins eru tengd með hringrás, s.k. fœribandi (conveyor belt) sem knúið
er af djúpsjávarmyndun og eðlisþyngdarmun heimshafanna. Vegna færibandsins berast
hlýir hafstraumar (t.d. Golfstraumurinn) upp Atlantshafið og norður um Island og leggja
grunn að hlýskeiðum. Þegar veðurfar er milt, eins og það hefur verið síðustu 10 þúsund
árin, hafa hafstraumar verið eins og sýnt er á myndinni. Þegar jökulkuldi ríkti er hins
vegar talið að fœribandið hafi ekki verið í gangi. Afleiðing þess var að heitir straumar úr
Suðurhöfum komust ekki upp Atlantshafið, helkuldi jökulskeiðanna náði undirtökunum
við Norður-Atlantshaf og breiddist síðar út um allan heim (ICSU/WMO 1992).
síðan fer hún smám saman að byggjast upp
aftur og þegar hún hefur náð vissu marki
hrekkur færibandið aftur í gang og veðurfar
hlýnar.
DlÚPHAFSK/ARNAR
Ef veðurfarsbreytingarnar stafa af breyt-
ingum á hafstraumum hljóta ummerki um
þær að sjást í djúphafskjörnum. Vanda-
málið hefúr hins vegar verið að upplausn í
djúpsjávarkjörnum er yfirleitt of lítil til að
hægt sé að sjá breytingar sem taka skemmri
tíma en nokkur hundruð til þúsund ár. í
Norður-Atlantshafinu út frá vesturströnd
írlands (Norwegian Trench) er þó mikill
sethraði (5m/1000 ár, sem er 20-50 sinnum
hærri en annars staðar) og nýlegar greinar
um rannsóknir á setkjömum þaðan segja frá
því að í sjávarfánunni séu merki um miklar
og snöggar breytingar í yfirborðsstraumum.
Götungurinn N. Pachyderma lifir í yfir-
borði sjávar og verður um 95% af götunga-
fánunni ef sumarhitastig er lægra en 5°C.
Augljós fylgni er milli samsætusniðs GRIP-
kjamans og magns götungsins N. Pachy-
derma í seti úr kjömum DSDP 609 og 23-81
úr Norður-Atlantshafmu, þannig að þegar
kalt er samkvæmt ískjömunum er mikill
íjöldi af N. Pachederma í setinu. Það er því
ljóst að breytingar á veðurfari, eins og þær
em lesnar út frá hinum nýja GRlP-ískjarna,
sjást einnig í gögnum úr djúphafsseti sem
endurspegla yfirborðshita sjávar.
■ NIÐURLAG
Niðurstöður rannsókna á síðasta hlýskeiði
(eem) í djúpsjávarkjömum og vatnaseti
hafa verið túlkaðar þannig að veðurfar hafí
verið hlýrra en á núverandi hlýskeiði og að
öllum líkindum mjög stöðugt. Ýmislegt
bendir þó til að landfræðilega hafí veðurfar
verið breytilegt og í kringum Norður-
Atlantshaf hafí veðurfarsbreytingar verið
tíðar.
Hin nýju gögn frá GRIP-kjamanum yfir
þetta timabil varpa nýju og óvæntu ljósi á
93