Náttúrufræðingurinn - 1994, Qupperneq 20

2. mynd. Dvergsimpansi, Pan paniscus (Petsch
1967).
Kerfinu verður ekki lýst hér en hlutar þess
hafa reynst furðulífseigir þótt öðru hafi
þurft að breyta.
Frá því að hugmyndir um þróun lífvera
breiddust út á síðari hluta nítjándu aldar
hafa menn leitast við að beita þeim við
flokkun, að telja til sömu ættkvíslar teg-
undir sem stutt eiga í sameiginlegan for-
föður, fara lengra aftur í tímann til að frnna
sameiginlegan uppruna þessara lífvera og
annarra af sömu ætt og svo framvegis.
I mörgum tilvikum kallar þetta ekki á
breytingu á viðtekinni flokkunarfræði.
Dýrum eða plöntum svipar oft saman
vegna þróunarskyldleika. Engin ástæða var
til að kljúfa flokkunarheildir eins og skor-
dýr, smokka eða fugla, sem haldið hafa
sínu allt frá dögum Aristótelesar. Hins veg-
ar eru nú horfnir úr flokkunarfræðinni hóp-
ar eins og ormar, sundfuglar og þykkhúð-
ungar.
Flokkunarkerfið sem við eigum að venj-
ast er málamiðlun - og verður það ef-
laust enn um sinn. Þekking manna á
skyldleika lífveranna er því miður ekki
alltaf nægilega traust til þess að hægt
sé að skipa þeim niður eins og Þura í
Garði raðaði forfeðrum mínum og
frændum af Skútustaðaætt.
Við vitum til dæmis að frumdýrin,
Protozoa, eru samsafn litt skyldra líf-
vera. Flins vegar vantar okkur þekk-
ingu til að kljúfa þetta safn eða sam-
eina hluta þess öðrum deildum, svo
sem sveppum, eins og trúlega er ástæða
til.
Þessu blandast líka tregðan. Flokk-
unarheildir festast í sessi og erfitt er að
kasta þeim fyrir róða þótt ljóst sé að
þær séu ósamstæðar um uppruna.
Linné sameinaði flesta aflanga og út-
limalausa hryggleysingja í fylkingu
orma, Vermes. I hópi þeirra voru til
dæmis ánamaðkar, bandormar, þráð-
ormar og akarnormar, sem nú teljast til
ólíkra fylkinga. Það tók langan tíma að
fjarlægja fylkingu orma úr kennslu- og
fræðiritum en nú mun hún með öllu út-
dauð.
Þekking manna á þróunartengslum
tegundanna fer ört vaxandi. Þar koma
meðal annars við sögu aðferðir sameinda-
líffræðinnar. Nú er hægt að greina röð
kima (núkleótíða) í einstökuin genum eða
genakerfum og sjá hve miklu munar á
sýnum úr tilteknum tegundum. Því meiri
sem munurinn er á erfðaefni þeim mun
fjarskyldari eru tegundimar.
■ UPPRUNAFLOK.KUN
Eftir þvi sem þekking manna vex á skyld-
leika tegundanna eykst líffræðingum
kjarkur til að brjóta upp hefðbundin kerfi
flokkunar og raða lífverum í kerfí sem ein-
ungis tekur mið af innbyrðis þróunarskyld-
leika. Stefnt er að því að hvergi séu saman
í flokkunarheild, til dæmis tegund, ættkvísl
eða ætt, einstaklingar sem eru innbyrðis
fjarskyldari en þeir eru einstaklingum af
annarri tegund, ættkvisl eða ætt, eftir því
sem við á. Þetta er kallað kladistísk eða
98