Náttúrufræðingurinn - 1994, Qupperneq 22

4. mynd. Greinirit um þróunartengsl manna og mannapa. Til vinstri: Hefðbundin flokkun
í ætt manna og mannapa. Til hœgri: Upprunaflokkun. Hér eru stofnar górillu, simpansa
og manns látnir skiptast samtímis. 1 reynd er óvíst í hvaða röð þeir hafa greinst að.
Bomeó og Súmötru. Hann er álíka þungur
og simpansi en mun armlengri: Faðmurinn
er rúmir tveir metrar eða allt að því jafn-
langur og á górillu. Orangútanar, sem eru
rauðleitir, hafast mun meir við í trjám en
aðrir mannapar. Menn eiga erfitt með að
komast að þeim í náttúrlegum heimkynn-
um þeirra, enda er minna vitað urn lífshætti
þeirra en afrísku mannapanna.
I hefðbundinni flokkunarfræði era mann-
apamir taldir til sérstakrar mannapaœttar,
Pongidae. Hins vegar em í mannaætt,
Hominidae, allir útdauðir frummenn auk
manna með nútímasniði.
Þetta gengur ekki upp samkvæmt upp-
runaflokkun. Við verðum að bíta í það súra
epli að simpansar og górillur eru innbyrðis
álíka skyld dýr og við erum þeim, og
skyldleiki þessara tegunda er slíkur að
hann réttlætir ekki skiptingu í ættir. Hins
vegar hafa forfeður órangútans skilist frá
sameiginlegum ættmeiði okkar og simp-
ansa og górillu það snemma að ástæða er
til að setja órangútaninn í sérstaka ætt.
2 Ein leið til þess að komast hjá því að skilja á milli
manna og dýra innan marka ættar cr að skipta mönn-
um og mannöpum í þrjár ættir, Pongidae, órangútana;
Panidae, simpansa og górillur; og Hominidae, mcnn.
Þessi lausn stenst samt ekki skilmála upprunaflokkun-
arfræðinnar nema gert sé ráð fyrir að áar simpansa og
górilla hafí aðgreinst eftir að sameiginlegir forfeður
þeirra greindust frá forfeðrum manna.
Upprunaflokkunin réttlætir sem sagt
ekki skiptinguna í menn og mannapa. Sam-
kvæmt henni ber að skipta þessu safni líf-
vera annars vegar í ætt manna, simpansa
og górilla og hins vegar í ætt órangútana
(4. mynd).2
■ SKRIÐDÝR
Hitt dæmið sem hér skal nefnt eru skrið-
dýrin. I hefðbundinni flokkunarfræði eru
þau flokkur hryggdýra, Reptilia. Þau verpa
eggjum með skurn eða fæða lifandi unga
og er fóstrið í báðum tilvikum umlukið
líknarbelg. Þau anda með lungum frá fæð-
ingu eða klaki.
Núlifandi skriðdýr víkja frá fuglum og
spendýrum í því að húð þeirra er hreistruð
þar sem fuglar eru fiðraðir og spendýr
hærð. Auk þess teljast fúglar og spendýr
jafnheit dýr, með hitastilli í heila sem
temprar efnaskiptin þannig að líkamshitinn
tekur litlum breytingum þótt hiti umhverf-
isins breytist verulega. Fiskar, froskdýr og
núlifandi skriðdýr eru hins vegar misheit:
Líkamshiti þeirra tekur til muna meiri
breytingu með hita umhverfísins en hiti
jafnheitu dýranna.
Við þetta bætast ýmis líkamseinkenni
sem hér verða ekki rakin. Samt réttlætir
upprunaflokkunin alls ekki tilvist skrið-
dýra sem sjálfstæðs flokks.
100