Náttúrufræðingurinn - 1994, Qupperneq 55

1. mynd. Kjarnabrot halastjömunnar SL9 í halarófu
á leið sinni að Júpíter. Myndin er samsett úr
tveimur myndum sem teknar voru með Hubble-
sjónaukanum með sólarhrings millibili í maí 1994,
tveimur mánuðum fyrir árekstrana. Lengd brota-
keðjunnar á þessum tíma var rúmlega ein milljón
kílómetra. Dökki bletturinn á yfirborði Júpíters er
skuggi tunglsins Jó sem einnig má greina lítið eitt
ofar til hœgri. Hlutföll i myndinni eru ekki nákvœm.
Mynd Geimferðastofnun Bandaríkjanna (Jet Pro-
pulsion Laboratory’).
var um að ræða röð kjama sem
reyndust alls 21 að tölu. Þá kom
einnig í ljós að halastjarnan var á
braut um Júpíter en ekki sólina eins
og algengast er. Slíkt er þó hvorki
óþekkt né heldur það að upphaflegi
kjaminn virðist hafa brotnað upp í
smærri hluta.
ÁREKSTUR YFIRVOFANDI
Það kom hins vegar verulega á
óvart að braut halastjömunnar um
Júpíter hafði aflagast svo mjög að
sýnilegt þótti að kjamabrotin
myndu rekast á reikistjömuna í
júlímánuði 1994. Nákvæmari mæl-
ingar næstu mánuðina, sem og ítar-
legir útreikningar á braut hala-
stjömunnar, staðfestu svo þetta (sjá
1. mynd). í stuttri grein sem höf-
undur tók saman og birtist í Nátt-
úrufræðingnum í janúar sl. var
byggt á gögnum frá haustmánuðum
1993. Á þeim tíma vantaði nokkuð
upp á að brautin væri þekkt með
nægjanlegri nákvæmni. Þar skeikar
því allt að tveimur dögum í dag-
setningu árekstranna. 1 apríl 1994
var braut halastjörnunnar hins
vegar það vel þekkt að menn
treystu sér til að segja fyrir um
árekstrartíma brotanna allra með
nákvæmni upp á 5 til 20 mínútur.
Það fyrsta átti að rekast á Júpíter rétt
fyrir kl. 20 þann 16. júlí og það
síðasta rétt fyrir kl. 8 þann 22. júlí.
Áhrif og afleiðingar
Jafnskjótt fóru menn að reyna að
gera sér grein fyrir afleiðingum
slíkra árekstra. Hvaða áhrif myndu
þeir hafa á Júpíter? Væri hægt að
nota þá til að kanna innri gerð
reikistjörnunnar? Bjartsýnustu menn spáðu
gífurlegum sprengingum, að strókar frá
sprengingunni næðu þúsundir kílómetra út
í geiminn og að sjá mætti gárur á yfírborði
reikistjömunnar í langan tíma á eftir. Aðrir
héldu því fram að efni halastjömunnar væri
fremur laust í sér og því myndi áreksturinn
ekki verða mjög tilkomumikill, jafnvel að
ekkert sérstakt myndi sjást (Weissman
1994). Allir voru þó á einu máli um að hér
væri á ferðinni einstakt tækifæri til að
rannsaka hvort tveggja í senn, eiginleika
halastjarna og einnig ýmsa eiginleika
lofthjúps Júpíters og jafnvel innri gerð að
einhverju marki (Beatty & Levy 1994).
Áætlanir um notkun sjónauka af öllum
133