Náttúrufræðingurinn - 1994, Page 58

4. mynd. Þetta er hitamynd sem
tekin var í Calar Alto stjörnu-
athugunarstöðinni á Spáni
þann 19. júlí, þegar um helm-
ingur brotanna hafði fallið.
Arekstrarstaðirnir eru heitir og
bjartir i samanburði við um-
hverfið. Vegna snúnings reiki-
stjörnunnar lentu brotin ekki öll
á sama staðnum, heldur dreifð-
ust nánast eftir sama breiddar-
baugnum á yfirborðinu. Mynd
Calar Alto Observatory.
talinn vera eins konar háþrýstisvæði í
gufuhvolfi Júpíters og er að þvennáli mun
stærri en jörðin. Stærstu dökku blettimir á
Júpíter eru álíka stórir og stóri rauði blett-
urinn en heldur sunnar. Vegna snúnings
reikistjömunnar lentu brotin ekki öll á
sama staðnum heldur dreifðust nánast eftir
sama breiddarbaugnum á yfírborðinu, eins
og vel sést á 4. mynd.
Nokkra furðu hefur vakið að árekstrar-
staðimir sem eru heitir og bjartir á hita-
myndum eru mjög dökkir að sjá á myndum
sem teknar eru á sýnilega sviðinu (Chap-
man 1994). Þetta sést vel á 5. mynd. Ekki
hefur enn fengist viðhlítandi skýring á
þessum dökku blettum en talið er að orsak-
anna sé að leita í eiginleikum gufuhvolfs-
ins.
Ef vatnsís er eitt aðalefnið í halastjöm-
um hefði ísinn átt að bráðna þegar kjama-
brotin skullu á Júpíter og litrófslínur vatns-
sameindanna þá hugsanlega orðið mælan-
legar. Mælingar hafa nú staðfest að vatn
var til staðar í SL9, en vatn hafði áður
fundist með vissu í halastjömu Halleys.
Það þykir alltaf sæta nokkrum tíðindum er
vatn finnst utan jarðarinnar.
Við árekstrana varð einnig mælanleg
aukning á norðurljósavirkni á Júpíter, en
Júpíter hefúr sterkast segulsvið allra reiki-
stjarnanna. Líklegast er talið að við
árekstrana hafí myndast hraðfara hlaðnar
agnir sem ferðast samsíða segulsviðs-
linunum (West 1994).
Fram til þessa hafa fregnir af árekstr-
unum nánast eingöngu verið á formi
fyrirbæralýsinga, en mikil vinna bíður
stjarnvísindamanna á næstu mánuðum og
árum við að samhæfa og túlka mæling-
arnar. Þó að árekstramir hafí verið til-
komumiklir fyrir augað hafa vísindamenn
fyrst og fremst áhuga á að átta sig á
eiginleikum efnisins í halastjömunni,
áhrifum árekstranna á Júpíter og eðlis-
fræðilegri lúlkun mælinganna. Sem dæmi
um magn mæligagna sem vinna þarf úr má
nefna að sérstakt hitamyndamælitæki
Evrópsku stjörnustöðvarinnar (ESO) tók
120.000 myndir af atburðunum. Áætlað
hefur verið að alls hafí tugum eða
hundruðum gígabæta af gögnum verið
safnað þessa viðburðaríku viku. Þá er
athyglisvert að áhugamenn um stjörnu-
fræði tóku virkan þátt í athugunum og ljós-
myndunum á Júpíter (og gera enn) og er
öruggt að þeirra athuganir munu einnig
nýtast við greiningu og túlkun þessarra
mikilfenglegu atburða.
136