Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 11

4. mynd. Plastblóm. Erfða-
breytt Arabidopsis thaliana sem
framleiðir umhverfisvænt plast
í vefjum sínum. Rauðu punkt-
arnir á myndinni eru pólý-
hýdroxýbútýlen-korn. Genum
sem skrá ensím sem hvata jjöl-
liðunarhvarfið var kornið fyrir í
plöntunni með agrobakteríu-
aðferðinni sem lýst er í grein-
inni. Mynd Biotechnology.
plöntum (kartöflum) sem henta pappírs-
vinnslu og plastiðnaði. Það er ekki lengur
plastiðnaðarins að framleiða plastblóm;
fram eru að koma plöntur sem framleiða
plast fyrir iðnaðinn.
Interferon og enkefalín eru dæmi um
aðrar sameindir sem lyfjaiðnaðurinn hefur
áhuga á og hafa verið framleiddar í
plöntum (De Zoeten o.fl. 1989).
■ SjÁLFBÆR
LANDBÚNAÐUR
Sú skoðun nýtur vaxandi fylgis á alþjóð-
legum vettvangi að jarðrækt og landbún-
aður í heiminum verði að hverfa frá tær-
andi og mengandi landbúnaðarháttum til
þess að verða sjálfbær. Krafan um há-
marksuppskeru helgar öll meðul, ekki síst
illgresiseitur, en vanhelgar í raun og rýrir
þessa einu jörð sem við höfum. Leita
verður leiða til að hlífa hnettinum en
jafnframt auka fæðuframboð í heiminum.
Spyrja má hvort og hvemig plöntuerfða-
tæknin falli inn í myndina um sjálfbæran
landbúnað. Svarið fer eftir því í hvaða til-
gangi henni er beitt, tæknin sjálf er ekki í
nokkurri mótsögn við sjálfbæri. Takist
með henni að fá fram harðger plöntu-
afbrigði sem vegnar betur á þurrkasvæðum
(minni vatnsþörf, trehalósaplöntur) eða
eru þolnari gegn plöntusjúkdómum (minni
notkun eiturefna) stuðlar hún að sjálfbæri.
Sykurrófur, ónæmar fyrir illgresiseitri,
kunna að auka uppskeruna en eru hins
vegar vart til þess fallnar að draga úr
notkun eiturefna.
■ LOKAORÐ
Eins og ljóst má vera af fyrstu afurðum
plöntuerfðatækninnar bera þær nokkurn
keim af áhuga og peningum iðnaðarins,
sem vissulega stýrist af gróðasjónarmið-
um. Iðnaðurinn leitar þó í auknum mæli að
umhverfisvænni framleiðsluferlum og
afurðum, þar sem umhverfisvænar afurðir
seljast betur. Framleiðsla umhverfisvænna
plastefna í plöntum er dæmi um hvort
tveggja. Ræktun erfðabreyttra plantna
241