Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 52

Fréttir
■ SJÓFUGLAR OG
FISKISTOFNAR VIÐ
NORÐUR-NOREG
Svartfuglar eru tiltölulega langlífir og hafa
litla árlega viðkomu. Að jafnaði drepast
einungis 5-10% fullorðinna fugla árlega
og geta þeir hæglega náð 20 ára aldri.
Hvert par þarf aðeins að skila tveimur
ungum á lífsleiðinni til að viðhalda varp-
stofninum. Viðkomubrestur endrum og
eins skiptir því litlu máli fyrir þessar
tegundir. Aukin afföll fullorðinna fugla,
t.d. vegna olíuslysa eða fæðuskorts, geta
hins vegar leitt til þess að stofnar
bókstaflega hrynja.
Norðmenn hafa um skeið notað olíuauð
sinn til að fylgjast náið með ýmsum
stofnum sjófugla og þeim hættum sem
steðja að þeim. Slíkt eftirlit er enn á
frumstigi hér á landi. Sjófuglastofnar við
Barentshaf og í Norður-Noregi eru stórir
og mikilvægir á alþjóðlega vísu. Sumir
þeirra eru í vexti en öðrum tegundum hefur
fækkað mikið. Hér verða rakin dæmi um
hversu afkoma sjófugla getur verið ná-
tengd stærð fiskistofna en ekki öfugt, eins
og margir hérlendir hjáfræðingar halda
fram.
Lundinn við Lófót
Lundar sem verpa á eyjunni Röst, syðst á
Lófæti fóðra unga sína einkum á seiðum
norsk-íslenska síldarstofnsins. Síldin hvarf
að mestu árið 1969 og síðan þá hefur
lundavarp á Röst einungis heppnast fimm
sinnum. Laust fyrir 1980 var talið að um
ein milljón lundapara yrpi á Röst og fækk-
aði þeim um 60% frá 1979 til 1988.
Stofninn hefur verið nokkuð stöðugur
síðan og er nú áætlaður um hálf milljón
para. Síldin er nú að rétta úr kútnum og
varpárangur lundanna hefur batnað að
sama skapi. Afkoma lundans við Lófót er
því nátengd ástandi síldarstofnsins.
Langvían og loðnustofninn
Vorið 1987 kom í ljós að langvíum í
björgum í Austur-Finnmörku, á Svalbarða
og á Bjarnarey hafði fækkað um 80-90%
frá því árið á undan. Þessi fækkun kom
mönnum ekki alveg í opna skjöldu þar sem
þúsundir af dauðum langvíum hafði rekið á
land um veturinn. Skýringar var skammt
að leita: loðnustofninn í Barentshafi var
hruninn, hafði fækkað úr 5 milljónum
tonna í 20 þúsund tonn. í fyrstu héldu
menn í þá von að langvíurnar hefðu ekki
drepist, heldur væru geldar og slepptu úr
varpi vegna lélegra fæðuskilyrða. Sú von
brást og hefur fuglunum fjölgað lítið síðan,
þrátt fyrir að varpárangur hafi yfirleitt
verið góður undanfarin ár. Árleg viðkoma
hjá langlífum tegundum er oftast nær það
lítil, jafnvel í bestu árum, að slíkir stofnar
eru alltaf lengi að ná sér eftir áföll. Loðnu-
stofninn í Barentshafi óx að nýju og var
áætlaður um sjö milljón tonn 1993. Þá
hrundi hann aftur. Langvíum fækkaði hins
vegar ekki enda áttu þær nú kost á síldar-
seiðum en sú var ekki raunin er loðnan
hvarf 1986.
Byggt að mestu á grein eftir Rob Barret í
WWF Artic Bull. (4. hefti 1994).
Kristinn Haukur Skarphéðinsson
282