Samvinnan - 01.06.1944, Síða 13

5.-6. HEFTI
SAMVINNAN
Vísnabálkur
KOLBEIM HÖGNASON:
Nokkru eftir að Thor Jensen hóf
sinn mikla búskap í Mosfellssveit,
er varð jafn skammvinnur sem
mikill, kom þar í sveitablaði, sem
látið var ganga um sveitina, hálf-
vísa þannig:
Mosfellssveitar menningin
mjög í leitar brattann.
Heitið var verðlaunum fyrir
bezta botn, og áttu nokkrir aurar
að fylgja hverjum vísubotni, er
kæmi til kjörinnar dómnefndar.
Þessir aurar áttu að .vera verðlaun-
in. Einn bóndi í héraðinu botnaði
vísuna, en ekki sendi hann botn-
inn dómnefndinni. Hans botn var
svona:
Uxi feitur, áleitinn
eltir geitarskrattann.
Þar í sveit var um svipað leyti
hafist handa um byggingu á miklu
skólahúsi. Þótt ýmsum það verk
seint sækjast, því lengi vel kom
ekkert nema kjallarinn og þótti
óásjálegur frá vegi að sjá, sem lá
þar nærri. Stóðu að byggingunni
þrjú félög í sveitinni: Kvenfélagið,
Ungmennafélagið og sjálft hrepps-
félagið. Nokkru áður en hafist var
handa um meiri framkvæmdir á
húsbyggingunni, fóru þar hjá
bændur tveir. Þótti þeim það ekki
orðið sjálegt menningarsetur. Ann-
ar byrjaði vísu á þessa leið:
Húsið er reist við héraðsbraut.
Hinn tók þráðinn:
Hreppsins þrenning á það.
Þá sagði sá fyrri:
Það ætti að standa ofan í laut.
Botnaði þá hinn:
Svo enginn þurfi að sjá það.
Þessi vísa mun að því nokkuð
einstök að annar gerði 1. og 3ju
ljóðlínu, en hinn 2. og 4. ljóðlínu.
Nú er húsið fullbyggt fyrir all-
ugs sóma.
Þar nærlendis var nokkru síðar
• sendur ungur maður til næsta bæj -
ar með hest og kerru eftir farangri.
Það var á miðju vori í bezta veðri.
Þegar hann var á heimleið aftur,
gerði allt í einu fjallaskúr mikla.
Pramh. á bls. 150.
enn í fullu gildi og því engin ástæða til að nota þar
önnur efni, þegar reist eru hús í þessum stíl. Hér
er raunverulega um fjögur samliggjandli hús að ræða.
Hliðarveggir þeirra eru lágir eða um 1,60 m. á hæð
inni og er nokkur súð í herbergjum, en gætir lítið.
þar sem risin eru brött. Lágt langris tengir húsa-
þökin saman og verða skilveggir húsanna þar hærri,
en langrisið losar bæinn við þröng samskeyti þaka.
Skilveggir þessara fjögurra húsa eru úr steinsteypu,
svo og bakstafnar og hliðarveggir. Við framenda hlið-
arveggjanna eru steyptir 50 cm. langir stuðningsvegg-
ir sitt til hvorrar hliðar og verður þannig steypu-
veggur, um metri á lengd, og tveir metrar á hæð,
á milli stafnþiljanna. Þar sem veggur þess er 40—50
cm hærri en endar hliðarveggjanna og skilveggj-
anna í húsunum virðist allbreitt sund vera á milli
þaka. Þessir þverveggir styrkja mjög húsið, t. d. í
jarðskjálftum og eru því fullkomlega náttúrlegir og
þarfir. En þeir skapa jafnframt hinn gamla svipblæ
bæjarveggjanna og samræmist þannig nothæfni og
stílblær. Ytra borð þessara veggja getur verið með
ýmsu móti. í mörgum tilfellum yrðu þeir hlaðnir úr
steyptum steinum og færi þá vel á að hafa í þeim
jarðrauðan sementslit, en samskeyti inngreipt og úr
svörtu múrlími. í öðrum tilfellum mætti skrauthúða
veggi þessa og loks mætti í stað húðunar múrlíma
þunnar steinhellur utan á veggina og færi þá eftir
atvikum og aðstæðum, hvaða steintegundir væru not-
aðar; líparít, hraunhellur eða annað það sem henta
þætti.
Það skal tekið fram, að byggingarlag þetta er ekki
af einföldustu eða cdýrustu gerð. Þakflötur er tölu-
vert meiri en ef um væri að ræða langhúsþak. Vinna
við þakið og stafnþilin er einnig allmikil og ekki
mundi þýða að nota lélegt timbur í stafnþil. Allt
kostar þetta fjármuni. En sveitafólk mun heldur ekki
sætta sig við að byggja eingöngu hús með einföldum
og fátæklegum svip, enda er nú að verða vakning
og vilji til hins gagnstæða.
Sá kostur fylgir þeim húsum, sem reist eru á þenn-
an hátt, að hægt er að byggja þau smátt og smátt,
eitt og eitt hús í einu. án þess að svipblær þurfi
við það að liða. Þannig var það einnig með gömlu
bæina. Nútímahús eru hins vegar mjög illa til þess
fallin að reisast þannig. Fara þau jafnan mjög illa
hálfgerð, en bera fullreist vanalega brota- eða lita-
merki samskeyta til mikillar óprýði.
Ég fjölyrði ekki meira um þetta að sinni. Ég tel
víst að gera mætti ýmsar endurbætur á hugmynd
þessari og mundi svo að sjálfsögðu verða, yrði hún
tekin í notkun.
145