Samvinnan - 01.06.1944, Side 42

SAMVINNAN
5.-6. HEFTI
þeirra trúnaðarmanna íslendinga, sem sáu eftir
nokkru af mjólk til þess hers, sem varði landið á
mesta háskatíma, verður ékki hægt að segja, að kom-
ið hafi í ljós víðsýni eða glöggur skilningur á þessu
vandasama máli. Og kvíði Gunnars Thoroddsens um,
að skarð yrði fyrir skildi um markað fyrir sölumjólk,
þegar herinn hefði yfirgefið landið, sýndi, að hér var
um að ræða augnabliksflan skammsýnna manna.
,Tillaga Gunnars Thoroddens gat ekki náð samþykki
í þinginu. Þegar til kom mun jafnvel flutningsmanni
sjálfum hafa þótt betra, að draugur hans yrði kveðinn
niður. Þingmenn úr sveitakjördæmum landsins urðu
að lokum samdóma um að gera tillöguna marklausa
og skaðlausa. Nefnd utanþingsmanna skyldi athuga
mjólkurmálið og skila áliti, þegar því yrði við komið.
Nefndin mun ekki hafa tekið til starfa, enda mun
enginn árangur verða af starfi hennar nema sá að
breiða yfir frumhlaup Gunnars Thoroddsen, sem vildi
geta dregið allt fólk, sem vinnur að mjólkurfram-
leiðslu á sakborningabekk. Sókn Gunnars Thorodd-
sens í mjólkurmálunum á Alþingi 1943, er aðeins einn
þáttur í ofsókn kommúnista og hjálparliðs þeirra móti
bændastétt landsins og bjargráðafyrirtækjum þeirra.
Árásin gerði engan beinan skaða, fremur en aðgerðir
kommúnista í sambandi við skemmd matvæli, er Sam-
bandið neitaði að hafa á boðstólum til manneldis. En
áleitni þessara manna í garð íslenzkra samvinnu-
manna sýnir þó, að því aðeins getur starfsemi sam-
vinnufélaganna náð tilgangi sínum, að vel sé verið á
verði móti frumhlaupum á löggjafarsviðinu, eins og
þeim, sem kommúnistar og Gunnar Thoroddsen stóðu
að á síðasta haustþingi.
Framhald af síðu 157.
heldur að þeir kappkosti sem mest að ná hlut í þess-
um félögum og koma þeim í blóma. Þess eins skyldi
félagsmenn gæta nákvæmlega, að vera vandir að þeim
forstöðumönnum, sem þeir kjósa, og að sjá sér út
unga, efnilega menn til að læra til verzlunar og ganga
í þjónustu félaganna undir stjórn forstöðumanna
þeirra. Uppgangur félaganna er mjög undir stjórn
þeirra kominn, en þó verða menn jafnframt að treysta
upp á heppni og lán, og eins líka að vera við því búnir,
að óheppni kunni að henda, sem enginn getur fyrir
séð. Það er einkenni hinnar góðu stjórnar að færa
sér heppnina forsjálega í nyt til hagnaðar félaginu
og að sjá svo við óheppninni, að hún valdi sem minnstu
tjóni. í verzlunarfélögunum og góðri stjórn þeirra er
fenginn hinn bezti og vissasti vísir til sj álfsforræðis.
Verzlunar- og búnaðarfélög
(Lítil varningsbók, Khöfn 1861)
-------Frá því að verzlunin varð eins konar rík-
iseinokun, frá 1786 til 1854, komust ekki allfáir ís-
lenzkir menn í æðri eða lægri verzlunarstétt, en þeir
og ágóði þeirra lenti þó að mestu leyti í Danmörku,
einkanlega Kaupmannahöfn; þangað settust þelr
að, og þar bar auður þeirra beinin, og þeir sjálfir með.
Nú á seinustu árum fer að bera á því, að íslendingar
eiga hægra með að komast fram á þessum vegi. Ungir
menn hafa á fám árum komizt í samband við Eng-
lendinga, Skota og Norðmenn og komizt vel af. Nú
ber meira á því en fyrr, að þeir finna til þess, að þeir
eru íslendingar og eiga að vinna gagn landi sínu og
atvinnuvegum þess; það er atvik hér um, þótt lítið
sé, að sumir þeirra eru farnir að kalla „heima“ á
íslandi, þar sem það var áður almennt, að allir verzl-
unarmenn, jafnvel þeir, sem aldrei höfðu séð Dan-
mörku, kölluðu „heima“ í Kaupmannahöfn og „heim“
þangað.-----
Vér höfum einnig mörg góð ráð til að reyna, hverjir
verðskulda það nafn að heita íslenzkir kaupmenn
og hverjir ekki Þessi ráð eigum vér að nota, og þar
með að koma á þeirri samvinnu við kaupmannastétt-
ina, sefn er svo nauðsynleg til framfara landinu, af
því að beggja gagn er í rauninni eitt og hið sama.
Vér eigum að voru leyti að gjöra allt til að útrýma
leifunum af hinum forna kulda, sem var eðlileg af-
leiðing þess, að báðir fundu til með sjálfum sér, að
lögin höfðu beitt öðrum fyrir ok hins; en vér eigum
um leið að hafa fastar gætur á því, hver bezt fylgir
landsins verulega gagni, hver vill sneiða hjá, þegar
nokkuð þarft skal vinna, og hver vill þá styrkja með
ráði og dáð. Þetta getum vér bezt með almennum föst-
um félagsskap, sem sé byggður á föstum grundvelli
og fastri skoðan, hafi sín vissu lög og vissa forgangs-
menn.
Félög þessi geta verið með ýmsu móti og haft ýmis-
legan tilgang og verið þó hvert fyrir sig til mikils
gagns til þess að efla atvinnuvegi landsins og verzl-
un þess sér í lagi. — — Verzlunarfélög álítum vér mik-
ils virði, og ætti þau þá ekki einungis að sjá um ís-
lenzku vöruna, þó það sé mikilvægt atriði, heldur
sjá um öll þau efni, sem verzlunina snerta, og skipta
sér í deildir til þess eftir því, sem þörf gjörist, því ef
þess háttar félög ætti að verða til fullra nota, þyrftu
þau að ná yfir heila sýslu eða meira, svo þau hefði
töluverð efni að styðjast við.-Ef það væri alvara
landsmanna að vilja koma upp innlendri verzlunar-
stétt, þá ætti þeir með þessu móti hægt með að sýna
það í verkinu, því undir eins og ein sýsla öll eða mest-
megnis af henni skuldbindur sig til að verzla við ein-
hvern mann, þá þarf hann ekki meiri styrk til að
koma góðri verzlun á stofn. — — Vér getum fært til
dæmis verzlunarfélag það, sem myndast hefur á Fær-
eyjum, síðan verzlunin varð þar laus; það hefur byggt
sér vörubúðir á Færeyjum, leigt sér skip, flutt varn-
ing fram og aftur, og eftir margra sögn haft gott gagn
af þessu og landið með.-------
174