Samvinnan - 01.12.1966, Side 24

„FÍGÚRA RÉTT FÍN TIL
Sigríður
Thorlacius
ræðir við frú
Elsu Guðjónsson
SAUMA OG ALFLOSS
Uppi í turni Þjóðminja-
safns íslands hefur Elsa E.
Guðjónsson safnvörður að-
setur sitt. Hún er þegar þjóð-
kunn fyrir rannsóknir sín-
ar á ýmsum gerðum ís-
lenzkra hannyrða og eftir
hana hafa komið út tvær
bækur með munstrum, sem
tekin eru upp úr gömlum
íslenzkum munum og færð
í nýtízkulegan búning.
Jafnan er skemmtilegt að
leita til hennar og fræðast
um fornar hannyrðir, og það
er erindið að þessu sinni.
Elsa hefur ekki einasta
safnað upplýsingum um
það, sem unnið hefur verið
hérlendis, heldur hefur hún
einnig staðgóða þekkingu á
sögu hannyrða víða um
heim, allt aftur í gráa forn-
eskju.
Þó að íslenzkar konur
hefðu löngum fáskrúðugra
efni úr að vinna en tíðk-
aðist erlendis, voru þær þó
ótrúlega lagnar á að skapa
hina fegurstu muni úr
heimafengnu efni, og að
þessu sinni spyr ég Elsu
fyrst um hinn gamla, ís-
lenzka flosvefnað.
— Hvaða efni var notað
í flosið?
— Eingöngu ullartog, enda
er það í senn sterkt og hef-
ur fallega áferð og mikinn
gljáa, þegar búið er að
klippa það. Uppistaðan var
einnig úr togi, en ullarband
í ívafi. Mun það allt hafa
verið tvinnað, flosbandið,
uppistaðan og ívafið.
— Hvaða verkfæri var
notað við flosvefnaðinn?
— Það var svokallaður
floslár, svarar Elsa, en það
er lítill vefstóll af sérstakri
gerð, sem konur sátu með
í kjöltu sinni. Hér á safn-
inu er til einn floslár, en þeir
hafa líka verið með örlitlu
öðru sniði. Af þeirri gerð er
til lauslega uppdregin mynd
í bréfi frá 1848, sem séra
Benedikt Árnason á Ási í
Fellum skrifaði Fornleifa-
nefndinni dönsku. Þar lýsir
hann floslárum og flosvefn-
aði á eftirfarandi hátt:
„Floslár eða Flosstóll var
verkfæri það, er konur
brúkuðu fyrrum til að flosa
í sessu yfirborð bæði einlit
og mislit, líka ýmislega rósa-
flosborða t: a: m: framaná
barmana á þeim gömlu
kvennhempum, miðtisbönd
og hálsbindi, og svo kölluð
prestabönd, en það vóru
svört bönd með rósaflosi er
prestar brúkuðu og hnepptu
utanum miðtið er þeir ferð-
uðust í presthempum sínum,
eins og áðr var tíðkanlegt.
Þessi floslár var sem lár
að neðan, eða stokkur með
fjórum stuðlum, ofantil í
framstuðlunum, sem eru
nokkuð hærri enn bakstuðl-
arnir, leikur lítill rifur, allt-
eins lagaður og rifurinn á
gamla vefstaðnum, er flos-
uppistaðan fest við rifin í
smágöt sem eru í brún hans
og geingur hún upp yfir hina
efstu rim í grindinni, sem
sett er ofan á lárin og er
hnýtt á baktil utanum hin-
ar neðri rimarnar, en flos-
vefnaðurinn vindst uppá
rifinn. Haldvindan stöðvast
með spotta sem bundin er
uppum rimarnar í yfirgrind-
inni, hún er hérumbil 1 al:
há uppaf miðjum lárnum,
og er þannig tilbúin, að þrjár
þverrimar ganga í gegnum
tvær hliðar rimar sem ná
niður á miðjar hliðarfjalirn-
ar í lárnum og eru festar
þar með sínklum, þessi yfir-
grind hallast nokkuð aptur-
ábak, og höfðu konur flos-
lárin í kjöltu sér er þær flos-
uðu.
í skeiðar stað er brúkuð
lítil fjalarskífa á stærð við
reglustriku, þunn og hvöss
til brúna, en þykkri í miðju,
er hún látin í skilið, og
þannig þrýst að fyrirvafinu

- ■ - ■ ' » ► .v:;ú; .áh'T' . St..,,,:- ‘;ÁLV
§§ : ' I-w* U„'H : 13 t! •
■ m -H, ■•æ f 35 fjö-V'Ú
• •', -.'Ú! V‘A- H : v1'i?í' ki..- • —: áÆí nfr -
• * «'( ýr<. • '

• jSBHBtvlttTre,', jll 1 <•»'• . jXB »
r : f! * •
uirajm.
■ •ifTílS * •

- n mjfz
24 SAMVINNAN