Samvinnan - 01.12.1966, Síða 25

Myndatextar:
Efst t.v.: Augnsaumað sessuborð með áletrun úr Passíusálmunum:
LATTV GVDS HÖND Þ(ig leiða hér); stærð 50x34 cm (Þjms. 4287).
Neðst t.v.: Flosað sessuborð merkt E G S A; stærð 43x30 cm (Þjms.
11965). Að ofan: Floslár; stærð um 53x43 cm (Þjms. 991, 1031).
Að neðan: Augnsaumuð rúmábreiða; stærð 158x100 cm (Þjms. 4124).
með handafli, en skilið er
tekið með lausahöföldum.“
Það sem einkum skilur,
milli floslársins, sem þarna
er lýst, og þess, sem hér er
til, er að grindin er horfin
ofan af honum, en í hennar
stað hefur verið komið fyrir
slöngurif á honum aftan-
verðum, og milli lengdra
afturstuðlanna er þverslá,
sem uppistöðunni er brugð-
ið yfir.
— Voru floslárar ekki líka
notaðir erlendis?
— Ekki veit ég til þess. Til
voru litlir vefstólar til þess
að hafa á borði eða í kjöltu
sér, en ekki er mér kunnugt
um, að í þeim hafi verið
flosað, hvað þá að þeir hafi
eingöngu verið notaðir til
þeirra hluta. Væri gaman
að kanna þetta betur. Eins
og er hef ég aðeins séð einn
lítinn vefstól, sem verulega
líkist floslárnum okkar.
Hann er á mynd á titilblaði
þýzkrar munsturbókar, sem
maður að nafni Jorg Gastel
prentaði árið 1525. Er kona
að vefa borða í vefstólnum,
sem stendur á borði fyrir
framan hana, en myndin er
svo óskýr, að ekkert verður
sagt um vefnaðargerðina.
— Álítur þú, að elikert
nema flos hafi verið unnið
í floslárunum?
— Já, bæði finnst mér
nafnið fela það í sér, og ég
veit ekki um neinar heim-
ildir, er benda til annars.
Auk þess er vitað, að annar
smávefnaður, sléttofirm, svo
sem sokkabönd, styttubönd
og sessulindar, var annað
hvort fótofinn eða spjaldof-
inn.
— Hvað er það merkasta
af flosvefnaði, sem varðveitt
er hér í safninu, og hve
gamall er hann?
— Safnmunirnir munu
tæpast vera eldri en frá 13.
og 19. öld, en elzta heimild,
sem kunn er um flos á ís-
landi, er frá árinu 1631. Það
ár var þjófur tekinn af lífi
á Alþingi fyrir að hafa
stolið meðal annars flosuð-
um vettlingum. Flosvettling-
um lýsir Jón Grunnvíkingur
(f. 1705, d. 1779) i orðabók
sinni sem vettlingum með
háum, flosuðum löskum með
kögri á brúnunum. Engir
slíkir vettlingar eru nú til,
en þeir sjást að því er virð-
ist á nokkrum myndum frá
18. öld.
Vera má, að enn leynist í
skrifuðum heimildum sitt
hvað, sem ákvarðað geti ald-
ur þessarar vefnaðargerðar
nánar hér á landi. Mér þykir
þó sennilegt, að flosið ís-
lenzka sé ekki eldra en frá
17. öld, þar sem það mun
eiga rót sína að rekja til
enska flossins, turkey work,
sem farið var að vinna á
dögum Elísabetar drottn-
ingar eða heldur fyrr og
stóð í miklum blóma í Eng-
landi á 17. og 18. öld.
Hvað varðveittum flosuð-
um munum hér í safninu
viðvíkur, þá eru til þó nokkr-
ar sérlega fallegar flossessur,
sumar þeirra í mjög skærum
og skrautlegum litum. Þær
voru notaðar sem hnakk-
sessur og stólsessur. Þá eru
og til allmargir hempuborð-
ar og fáeinir beltislindar,
sem einnig voru kallaðir
mállindar. Svo er til flosað
fótaband eða fataband, en
slík bönd bundu konur utan
um reiðpilsin sín, þegar
hvasst var, en þær riðu í
söðli fyrrum, sem kunnugt
er. — Við skulum annars
ganga niður í safn og líta á
þessa gripi á meðan við ræð-
um um þá, segir Elsa.
í sýningarborði þar niðri
eru meðal annars tveir flos-
lindar.
— Hér sérðu, segir Elsa,
linda með rósa- og dýra-
munstri og annan með á-
letrun; á honum stendur:
ÞORÞDIS EINARSDOTTIR
A LINDANN!
— Veiztu nokkuð hvað
heitið mállindi merkir?
Ekki með vissu, en mér
færari menn í íslenzku telja
að það muni merkja linda
með munstri eða skreytingu.
Elzta heimild um mállinda
mun vera frá árinu 1637; er
þá getið um silfur mállinda.
í orðabók Björns Halldórs-
sonar, sem aðallega mun
hafa verið safnað til á tíma-
bilinu frá um 1760—1780, er
sagt, að mállindi sé grafið
silfurbelti. í skýrslu Þjóð-
minjasafnsins frá árinu 1867
nefnir Sigurður Guðmunds-
son málari áletraða floslind-
ann í safninu mállinda og
lætur þess getið um leið, að
það hafi helzt verið fátækt
fólk, sem notaði slíka linda.
Þetta kemur, að því er virð-
ist, vel heim við mállinda,
sem getið er um í dánarbús-
uppskriftum í Rangárvalla-
SAMVINNAN 25