Samvinnan - 01.08.1969, Blaðsíða 18

sprengdi undir sér hnöttinn, þá
væri ástæða til að endurreisa
það. Efnahagsleg framsækni er
lítilvæg í samanburði við varð-
veizlu lífs og friðar.
3. Um árangur kvenréttinda-
baráttunnar
Það hefur oft vakið undrun
mína hve fáfróðar ungar mennta-
konur eru um kvenfrelsishreyf-
inguna og aðra þá baráttu, sem
það hefur kostað að láta almenn
mannréttindi ná til kvenna. Páar
konur nú á dögum hafa lesið
hina frægu bók „Um kúgun
kvenna“ eftir J. Stuart Mill, og
var hún þó þýdd og gefin út á ís-
lenzku síðastliðið aldamótaár. Af
þessu sígilda riti má margt læra,
meðal annars hvers vegna drottn-
ingar miðalda voru jafnhlynntar
útbreiðslu kristninnar og sagan
sýnir. Enn færri konur virðast
kannast við ævisögu Emmeline
Pankhurst (1858—1928), sem
hlýtur að teljast til fremstu mik-
ilmenna vorrar aldar. Að konur í
Bretlandi höfðu ekki almennan
kosningarétt fyrr en í febrúar
1918, heldur ungt fólk að sé
hrein lygasaga — og ennþá ó-
sennilegra að fullur sigur í því
máli vannst ekki fyrr en 10 ár-
um síðar. Ungar konur nútímans
lýsa því yfir að kvenréttindakon-
ur séu þær hvorki né vilji vera.
Aðrar segja að kúgun kvenna
hafi að vísu viðgengizt í fyrnd-
inni, en sé úr sögunni nú. Hún
hefði aldrei átt að vera, og fyrst
henni sé lokið á annað borð, þá
sé bezt að gleyma öllu, sem á
einhvern hátt stóð í sambandi
við hana.
Með þess konar hugsun ná
ekki konur því forystuhlutverki
sem eðlilegt væri að þær hefðu
í nútíma mannfélögum. Ekki mun
þeim þá heldur takast að lækna
þær meinsemdir þjóðfélaganna,
sem karlaveldið hefur til vegar
komið. Tökum sem dæmi: Hvers
vegna má nú ekki kenna börn
við mæður sínar í opinberum
skjölum og gögnum — skrifa t.d.
Þorsteinn Sigríðarson, ef dreng-
urinn er sannarlega sonur ein-
hverrar Sigríðar — eða Sigrún
Ástudóttir, ef Sigrún litla er
sannarlega dóttir einhverrar
Ástu? Ég býst við því að kon-
urnar myndu svara að slík ný-
breytni teldist hlægileg, en karl-
ar segðu að hún væri hreint brot
á nafnalögunum — jafnvel þótt
börnin hafi aldrei haft neitt að
segja af feðrum sínum og feð-
urnir hafi aldrei neitt fyrir þeim
haft.
Vér erum mjög mótuð af venj-
um karlaveldisins og allri hugsun
þess. Á þjóðveldisöld réðu konur
litlu sem engu um hjónaband
sitt, og £ heiðnum sið réðu þær
heldur ekki hvort börn þeirra
fengju að halda lífi eða skyldu
borin út, en ekki virðist hafa
vei'ið talin nein vansæmd í því
að vera nefndur sonur móður
sinnar.
Að kenna börn við mæður
þeirra væri ávinningur frá sjón-
armiði nákvæmra vísinda, þótt
ættfræðingar hefðu af því nokk-
urt óhagræði fyrst í stað, en það
yrði til þæginda við færslu
kirkjubóka. Feðranna yrði auð-
vitað að geta þegar ástæða væri
til, en heppilegt væri að kenna
öll börn við mæður sínar. Satt er
það, að breytingin kæmi öðru vísi
út hjá oss en nágrannaþjóðunum,
þar sem ættarnöfn eru notuð, en
fordæmi eru þó til í fornum sið
þjóðarinnar, þótt ekki hafi hann
verið mjög útbreiddur.
Nú eru til mæðralaun í smáum
stíl, og eru þau spor í átt til
endurreisnar mæðraveldis. Til
eru þeir, sem telja þau eftir. Ef
þau væru hækkuð til mikilla
muna, svo sem tíu þúsund á mán-
uði til hverrar móður fyrir hvert
barn sem hún á og fóstrar upp
sjálf, þá væri sýnt í verki að
móðurhlutverkið væri nokkurs
metið. Mæðurnar yrðu þá aftur
verulegt afl í mannfélaginu smám
saman, og sennilega myndi ráð-
deild og hyggindi í meðferð fjár-
muna taka breytingum til hins
betra.
Heyra má nokkrar kvartanir
frá konum út af því að tiltölu-
lega fáar eiga sæti í ríkisstjórn-
um og á öðrum svonefndum
æðstu stöðum. Hins vegar er
hlutur þeirra í hjúkrun og
kennslu mjög mikill í nútíman-
um, og í barnaskólunum hefur
hann stöðugt farið vaxandi í
seinni tíð meðal margra þjóða.
Þegar litið er á hve fáar konur
eru í fremstu stöðum flestra
þjóðfélaga, er ástæða til að
spyrja hvort þetta eigi ekki ræt-
.ur að rekja til þess að þær hafa
hætt að hugsa um kvenréttindi í
framtíðarþjóðfélögum. Allt of
margar hafa lifað fyrir líðandi
stund og hætt að gera sér ljóst,
að þeim ber a. m. k. helmingur
forystunnar í mannfélaginu. Kon-
ur virðast t. d. lítið skipta sér af
þeim mikla vígbúnaði sem þjóðir
þeirra eiga aðild að, og hugsa í
þeim efnum lítt á aðra lund en
karlar.
4. Útópía kvennaveldis
Útópíur eru þær bækur nefnd-
ar, sem fjalla um mannfélög
framtíðar eða stjórnarfar, sem
er „eins og það á að vera“, en
er þó hvergi til. Frægast allra
þessara rita er „Politeia“ Plat-
óns, enda fyrirmynd margra
þeirra, en heitið Útópía er eftir
titli bókar, sem Thomas More,
kanslari Bretakonungs og sam-
tímamaður Lúthers, gaf út árið
1516, það er ári áður en siðbótar-
leiðtoginn festi upp sínar frægu
setningar. — En stuttorðar hug-
myndir, eins og „stéttlaust þjóð-
félag“, „stjórnarfar heimspeking-
anna“ og annað álíka nefnast
einnig útópíur. Þótt oft sé látið
í það skína hve óraunsæjar útó-
píurnar séu, þá hafa þær samt
haft geysimikil áhrif.
Hugsum oss nú að mikill fjöldi
karlmanna, þar á meðal flestir
æðstu menn þjóðanna, færu í
geimferð út fyrir sólkerfið, t. d.
í fimmtíu ljósára ferð til Norð-
urstjörnunnar. Konur tækju þá
við stjórn jarðar. Þær hefðu
völdin yfir ríkjum, verksmiðjum,
ræktuðum lendum og stofnunum
veraldar. Karlarnir tækju með
sér ABC-vopnin og ýmislegt ann-
að, sem óþarft yrði í mæðraveld-
inu. Eftir væru skildir á jörð-
unni friðsamir menn og sann-
gjarnir, sem kynnu að vinna und-
ir stjórn kvenna. Ef þeim kæmi
til hugar að stofna til óeirða,
yrðu þeir kældir niður og fóðr-
aðir á psykósómatískum lyfjum.
Eitt fyrsta verk kvenna yrði að
taka upp nýja gerð af heim-
speki, hugsjónafræði og pólitísk-
um vísindum, því flest af því
sem nú er til yrði ónothæft í
stjórnarfari þeirra. Þær kæmu
sér upp niðjamálastofnunum og
18