Samvinnan - 01.08.1969, Blaðsíða 24

ui’ byrlað honum inn, að hann
sé sjálfur ekillinn. Glaður brokk-
ar hann af stað. Samkvæmt þess-
ari kenningu byggist vald kon-
unnar á kunnáttusamlegri sjón-
hverfingu: þeirri að láta dráttar-
klárinn halda, að hann ráði ferð-
inni. Þessi blindingsleikur varir
svo lengi sem konan er karl-
manninum girnileg, eftirsóknar-
verð, óskiljanleg. Ekki deginum
lengur.
Sjónarmið Y: Stúlkan er hrif-
in brott frá afgreiðsluborðinu
eða af skrifstofunni og lokuð
inni í þremur herbergjum og
eldhúsi í einhverri gróðurvana
grjótblokk, segjum inni í Breið-
holti. Þá er hún komin á rétta
hillu, segjum við; bundin á sinn
bás, bergnumin í blokkina, horf-
in sjónum þjóðfélagsins. Svo
hefst hjónabandssælan, barn-
eignir, ýsusoðning og kaffiþamb,
stríðið um barnaleikvellina, bjúg-
fætur, andvaka, taugaveiklun.
Eina huggun hennar er sú, að
hinar hafa það engu betra; þær
hittast í mjólkurbúðinni á morgn-
ana, syfjulegar, þreyttar, með
krullupinna í hárinu, þó að kom-
ið sé fram undir hádegi. Fyrir
hverjum á að halda sér til?
Saumaklúbbarnir eru eina at-
hvarf hennar, þar hittir hún
gamlar vinkonur, þær sameinast
í illum örlögum og gera upp-
reisn einu sinni á ári með því
að drekka sig fullar á veitinga-
stað, mannlausar. í stuttu máli:
hin andlega einangrun og undir-
okun konunnar í passívu þjón-
ustuhlutverki sínu við karlþjóð-
ina, sem er einskis metið til fjár,
lítið til virðingar, en eitthvað til
hlunninda. Hún fær þó í sinn
hlut fæði, klæði (eða hvað? eftir
götulífi Reykjavíkurborgar að
dæma virðast pabbarnir öllu ör-
látari á fé en eiginmennirnir) og
húsaskjól. En eftir nokkur ár
þegar andvaka barnauppeldisins,
baslið og auraleysið hafa áorkað
myndbreytingu hinnar blómlegu
þokkagyðju í útslitna hversdags-
manneskju, hvað tekur þá við?
Hversu órafjarri er þá ekki sú
veröld, sem átti allan hug tán-
ingsstúlkunnar: draumurinn, ást-
in, rómantíkin; veröld sem var?
Hún er nú eins og nakið tré, sem
fellt hefur lauf sín og stendur
nakin og umkomulaus í hreti
haustveðráttunnar.
Hvort sjónarmiðið skyldi fela
í sér meiri sannleiksvott? Ætli
það eigi ekki vel við í því efni,
orðatiltækið: eftir efnum og að-
stæðum?
Glöð og ánægð hverfur konan
sjónum þjóðfélagsins, gengst fús-
lega undir okið. Hún hefur
„gengið út“. Hún hefur fórnað
frelsinu fyrir öryggi hjóna-
BANDSINS, fjölskyldulífsins,
heimilisins. Er það ekki það, sem
mannkindin er alltaf að streit-
ast við: að selja frumburðarrétt
sinn, frelsið, fyrir baunadisk
samábyrgðar og „öryggis“?
Konan er ekki lengur sjálf-
stæður persónuleiki, sem verður
að standa einn og óstuddur og
metinn að eigin verðleikum. Hún
er partur af stærri heild; pars
pro toto. Hennar velgengni, henn-
ar óhamingja er framvegis kom-
in undir velgengni eiginmanns-
ins. Maðurinn er prókúruhafi
fyrirtækisins út á við. Hann einn
er sýnilegur.
í meira en hálfa öld hafa kon-
ur haft sömu tækifæri til mennt-
unar og karlmenn. Samt neyð-
umst við til að viðurkenna, að
sem heild hafa þær lagt sáralítið
af mörkum á þjóðlegum eða al-
þjóðlegum vettvangi. Auðvitað
eru til undantekningar, en alltof
margar konur, búnar góðum
hæfileikum, láta sér nægja að
einskorða sig við einföld og til-
breytingarlaus störf heimilisins
og neita blátt áfram að skipta
sér af stjórnmálum eða taka þátt
í umræðum um mál, sem „þeim
koma ekki við“. Þessi kvenlega
dyggð, eða öllu heldur andlega
leti, er þjóðlægur ósiður á voru
landi og hlýtur að vera afleiðing
uppeldis og menntunar, þ. e. a. s.
menntunarleysis.
í nútíma skilningi virkar hefð-
bundið, kvenlegt uppeldi sem
hemill á uppgang kvenþjóðarinn-
ar sem slíkrar. Það á að heita
að strákar og stúlkur fái sams
konar uppeldi, en það er eitt
grundvallarviðhorf, sem sker þó
endanlega úr um ólíka afstöðu
þeirra til framtíðarinnar: stúlkan
á eftir að verða húsmóðir á
heimili, strákurinn verður fyrir-
vinna heimilis. Menntun hefur
þess vegna ekkert hagnýtt gildi
fyrir hana; strákurinn veit hins
vegar, að staða hans (status) í
þjóðfélaginu mun endanlega
byggjast á starfi hans og mennt-
un. Flestar ungar stúlkur langar
til þess að verða góðar eiginkon-
ur og mæður; fjölskyldan gengur
fyrir öllu öðru, og það er bæði
réttlátt og eðlilegt. Hjónabandið
er það lífsform, sem hefðin býð-
ur okkur. En í hjónabandi veltur
afkoma konunnar á tekjum eig-
inmannsins, og þess vegna er al-
gerlega ónauðsynlegt að mennta
sig. Ergo: menntun hefur ekkert
hagnýtt gildi.
Við lifum á byltingartímum,
og með nýjum tímum koma nýir
siðir. Auk þess hrökkva stund-
um tekjur eiginmannsins skammt
í óðaverðbólgu og endurteknum
gengislækkunum; konunni er
þröngvað út í atvinnulífið. En
sem afleiðingu af menntunar-
leysi sínu fær hún aðeins illa
launuð og léleg störf. Þeir tímar
munu eflaust koma, að ungu
stúlkunni nægir ekki bara kyn-
þokki og topptízka til að vera
fullgild vara á hjónabandsmark-
aðinum, heldur verður hún að
hafa menntun til einhverra
starfa í tækniþjóðfélaginu. Þegar
það verður, mun afstaða kvenna
til menntunar breytast. Ekki fyrr.
Reynslan hefur sýnt, að konur
eru oftast metnaðarlausar í
starfi. Þeim virðist standa á
sama, hvers konar störf þær
stunda, þeirra sjónarmið er að-
eins að drýgja tekjur heimilis-
ins. Jafnvel konur með góða
hæfileika og getu taka að sér
störf, sem eru þeim í rauninni
alls ekki boðleg. Þetta metnað-
arleysi er ef til vill ákaflega
skynsamleg afstaða. Það er ill-
mögulegt að stunda tvö störf,
svo að vel fari. Stúlka, sem lifir
í dagdraumum um tilvonandi
hjór.asælu, eða er þegar búin að
upplifa eilítið af þeirri sælu, er
kannski ósjálfrátt að hlífa sér í
starfi til þess að geta kastað sér
af því meiri krafti út í móður-
hlutverkið. Veröld karlmannsins
er tvískipt — starfið er annars
vegar, fjölskyldan hins vegar.
Starf konunnar er aftur á móti
tvinnað inn í fjölskyldulíf henn-
ar, og gangi henni vel í starfi
gerir hún það oftast á kostnað
fjölskyldunnar. Það er að vísu
liðin tíð, að konan verði að velja
milli hjónabands og starfs; að
takmörkuðu leyti getur hún
vænzt þess að njóta hvors
tveggja. Hins vegar er sú skoð-
un enn mjög rótgróin í hugum
flestra, bæði karla og kvenna,
að eiginmaðurinn sé hin eina
ábyrga fyrirvinna fjölskyldunn-
ar. Konan hugsar sér ekki starf
til frambúðar.
Það er staðreynd, að í barna-
skólum standa stúlkur sig sízt
lakar en strákar, ef ekki betur.
í gagnfræðaskóla fer fram úr-
slitabaráttan um framhalds-
menntunina. En þá dregur
skyndilega úr áhuga og metnaði
stúlkna. Á þessum árum verða
þær kynþroska, allt fer úr skorð-
um; það verður bylting í lífi
þeirra. Unga stúlkan getur ekki
lengur einbeitt sér að námsbók-
unum á sama hátt og áður. Hún
hefur fengið ný áhugamál.
Skyndilega áttar hún sig á and-
leysi og tómleika verkefnanna,
og auðvitað dregst hún aftur úr.
Strax í fyrsta bekk gagnfræða-
skóla er farið að miða námið við
landspróf sem einhverja úrslita-
stund í lífi nemenda. Það er
böðlazt í gegnum hverja þraut-
leiðinlega bókina á fætur ann-
arri, án þess að skoða nokkurt
verkefni niður í kjölinn. Það er
jafnvel eins og verið sé að leit-
ast við að brjóta niður allan
áhuga nemenda. Eftir að lands-
prófi sleppir og búið er að loka
hliðum himnaríkis, tekur að vísu
af mestu spennuna, en engu að
síður er námið handahófskennt
og stefnulaust. Það er tiltölulega
fámennur hópur, sem fer í gegn-
um landspróf. Þorri nemenda
situr eftir og á þá kost á að taka
gagnfræðapróf. Strákarnir geta
síðan farið í tækni- eða iðnnám
hvers konar og stúlkur reyndar
líka, en flestar kjósa að láta
staðar numið og fara út í at-
vinnulífið. En hvernig eru þær
undir það búnar? í hvað fóru
þessi fjögur ár í gagnfræðaskóla?
Er það sök skólakerfisins, að svo
stór hópur nemenda kýs að
ganga út í lífið svo til réttinda-
laus og með haldlitla menntun í
vegarnesti? Getur verið, að það
sé bara hæfileikaleysi, sem veld-
ur?
Það er örugglega einhver veila
í skólakerfinu, einmitt þarna.
Nemendur fá enga hvatningu.
Það er verið að þrautpína þá,
24