Samvinnan - 01.08.1969, Blaðsíða 30

að mæðurnar missa ekki sam-
bandið við barnið og venjast við
að bera ábyrgð á því. Samkvæmt
áðurnefndri könnun var tölu-
verður hópur, sem hugðist reyna
þetta úrræði. Loks er svo hinn
stóri hópur kornungra mæðra,
sem dvelst í foreldrahúsum og
varpar oft ábyrgðinni yfir á for-
eldra sína, einkum ömmu barns-
ins. Eins og áður segir leiddi
fyrrnefnd könnun í ljós, að lið-
lega helmingur hinna ógiftu
kvenna bjó heima hjá foreldrun-
um. Svo gæti virzt í fljótu bragði
að þær væru ekki á flæðiskeri
staddar. Þær hafa samastað fyrir
sig og barnið. Víst er grundvall-
arþörfum um fæði og húsaskjól
fullnægt. En í nútímaþjóðfélagi
er talið að meira þurfi til að
koma einstaklingi til þroska. Ef
móðirin hefur hvorki atvinnu né
möguleika til góðrar atvinnu,
vegna menntunarskorts, hvaða
hlutskipti bíður hennar og barns-
ins í framtíðinni, þegar hún nýt-
ur ekki lengur stuðnings foreldra
sinna og fjölskyldu? Hér er að
sjálfsögðu fyrst og fremst átt við
þær stúlkur, sem eru atvinnu-
lausar og hafa ekki stuðning
barnsföður. Þegar ennfremur er
höfð í huga sú staðreynd, að
margar hinna ógiftu mæðra
koma frá láglauna fjölskyldum,
verða erfiðleikarnir enn augljós-
ari. En könnunin leiddi í Ijós, að
svo mun vera um þriðjung mæðr-
anna. En það er ekki út í hött
að staldra hér við önnur vand-
kvæði, sem ósjaldan skapast, þeg-
ar ógift móðir dvelur með barn
sitt í foreldrahúsum fyrstu ár
þess. Hér er átt við uppeldis-
legu hliðina. Óhjákvæmilega
leiðir þetta til þess, að margir að-
ilar koma við sögu og ala barniö
upp, hver með sína skoðun. Ekki
verður komizt hjá árekstrum og
taugaspennu, sem oft eitrar sam-
band móður við foreldra sína og
barnið. Barn, sem elst upp á
heimili ömmu og afa, venst oft
meira við að líta á þau sem
foreldra en sína eigin. Tengslin
verða oft og tíðum mun sterkari
við móðurforeldrana. Hin unga
móðir er stundum látin skilja,
að hún hafi lítið til málanna að
leggja, og henni er þokað til
hliðar. Vitanlega er þetta allt
gert í góðri meiningu, en það
haggar samt ekki þeirri stað-
reynd, að togstreita og ósam-
kvæmni í uppeldi barnsins bitn-
ar mest á því sjálfu og getur
leitt til taugaveiklunar og hegð-
unarvandkvæða. Þó verða vanda-
málin fyrst verulega áþreifanleg,
þegar sá dagur rennur upp, að
móðirin giftist og flytur burt af
heimilinu með barnið. Það miss-
ir þá sambandið við heimili sitt
og þá aðila, sem mest hafa mótað
það. Tengslin milli þess og móð-
urinnar eru e. t. v. mest á yfir-
borðinu, og ef einnig kemur til
skjalanna nýr faðir, þá vill þessi
breyting verða mörgu barninu
ofviða. — Ef til vill er þetta smá-
útúrdúr, en nauðsynlegur samt.
Eins og áður er getið, kom
fram í fyrrnefndri könnun, að
63% mæðranna eru heitbundnar.
Varðandi þær sem ekki voru í
sambúð með barnsföður er eðli-
legt að ætla, að fyrir þær sé
um að ræða tímabundna dvöl í
foreldrahúsum eftir fæðingu
barnsins, þar eð gifting og stofn-
un heimilis sé á næsta leiti. Það
er einnig hægt að gera ráð fyrir,
að einhver hluti hinna, sem ekki
höfðu samband víð barnsföður,
giftist síðar einhverjum öðrum.
En fávíslegt væri að álíta, að
þar með væru vandkvæðin ávallt
úr sögunni. Hjónaband er ekki
„líftrygging", sem varir að ei-
lífu. Engin kona getur vitað það
fyrirfram, hvort hún verður ein-
stæð móðir eða ekki, enda þótt
hún giftist. Þess vegna hlýtur
það að liggja í augum uppi, að
nauðsynlegt er að stuðla að auk-
inni menntun ungra mæðra, svo
að þær verði hæfari til að mæta
þeim kröfum, sem samfélagið
gerir til þeirra í uppeldislegum
efnum og sem þegna í samfélag-
inu. Vera má, að einhverjum
finnist hér farið út fyrir efnið.
Svo er þó ekki, því það hlýtur
að teljast eitt af frumskilyrðum
hvers einstaklings að hafa öðlazt
þann undirbúning, að hann sé
fær um að sjá sjálfum sér og
börnum sínum farborða á sóma-
samlegan hátt.
En nú væri ekki úr vegi að
athuga örlítið þær aðstæður, sem
einstæðar, vinnandi mæður búa
við. Það eru þær, sem ekki eiga
neitt val. Þær geta ekki valið um
að vera heima, meðan börnin eru
ung, eða látið sér nægja að
vinna hluta úr starfi. Afkomunn-
ar vegna verða þær að vinna
fullt starf. Samfélagið tekur lítið
tillit til þessara mæðra eða
barna þeirra eins og nú háttar
til. Þó er sífellt klifað á því, að
ungum börnum sé hollast að
njóta umönnunar foreldranna a.
m. k. 2—3 fyrstu árin. Hvers
vegna er þá þessum börnum mis
munað svo sem raun ber vitni?
Dagheimilin, sem ýmsir telja
neyðarúrræði, eru fyrst og fremst
stofnanir fyrir börn einstæðra
mæðra eins og allir vita, og þar
alast þau upp fram að sex ára
aldri. Hvað tekur þá við? Ekk-
ert af hálfu samfélagsins, fyrr
en þau eru sjö ára, en þá tekur
skólinn við þeim nokkra tíma
á dag, sem svarar kannski til
þriðjungs þess tíma, sem móðir-
in er fjarverandi við vinnu. Af
hálfu hins opinbera fær hin ein-
stæða móðir með barn á skóla-
aldri enga aðstoð varðandi upp-
eldi barnsins utan veggja skól-
ans. M. ö. o. annað hvort verður
hún að leita á náðir nágranna
eða ættingja, að öðrum kosti
verður barnið að vera eftirlits-
laust og sjá um sig sjálft þangað
til móðirin kemur heim. Að lokn-
um fullum starfsdegi á vinnustað
bíður hennar annað starf á heim-
ilinu, sem hún verður óumflýj-
anlega að inna af hendi. Þar er
ekki öðrum á að skipa. Það ætti
ekki að þarfnast sérstakrar
skarpskyggni að sjá hversu rang-
látt og óviðunandi þetta ástand
er. Ef gera á sömu kröfur til
þessara barna og hinna, sem ai-
ast upp við eðlilegar fjölskyldu-
aðstæður, þar sem báðir foreldr-
ar sinna um þau, þá verður hið
opinbera að láta í té aðstoð, sem
létt getur mestu erfiðleikunum
af hinum einstæðu mæðrum. í
því sambandi mætti minna á þá
lágmarkskröfu, að þessum börn-
um verði séð fyrir griðastað all-
an þann tíma, sem móðirin er
fjarverandi vegna vinnu. Á und-
anförnum árum hefur margoft
verið bent á, að við skólana
þurfi sérstakar deildir, sem sinni
þessu verkefni. Erlendis hefur
slíkt tíðkazt um langan aldur og
þykir sjálfsagt. En hér eru ráða-
gerðirnar ósjaldan látnar nægja
í þessu sem og öðru.
Rétt er nú, þegar dregur að
lokum þessa greinarkorns, að
fara nokkrum orðum um helztu
úrræði, sem bætt gætu hag ó-
giftra mæðra. Að vísu hefur þeg-
ar verið vikið að ýmsu í því
sambandi, s. s. mæðraheimilum.
Enginn vafi leikur á því, að það
er orðið tímabært fyrir löngu
að setja á stofn hlýlegt og vist-
legt heimili fyrir ógiftar mæður
með nýfædd börn, þar sem þær
geta átt athvarf í nokkra mán-
uði eftir fæðinguna og e. t. v.
síðustu vikur meðgöngutímans.
Æskilegt væri, að mæðurnar
fengju þar fræðslu um meðferð
ungbarna og uppeldi þeirra. Enn-
fremur kemur til greina að gefa
þeim kost á tilsögn í matreiðslu
og heimilishaldi. Jafnframt þessu
væri reynt að búa í haginn fyrir
móðurina eftir að hún yfirgefur
heimilið. Þar væri efst á blaði
hjálp við útvegun atvinnu og
húsnæðis, gæzla fyrir barnið og
persónulegar ráðleggingar með
ýmis vandkvæði, sem að hönd-
um kunna að bera. Þá þyrfti og
að stuðla að bættri menntun ó-
giftra mæðra. Á það hefur verið
bent að framan og vitnað í nið-
urstöður.
Ekki verður hjá því komizt
að nefna meðlagsgreiðslur og
mæðralífeyri, þegar einstæðar
mæður eiga í hlut. En hér verð-
ur farið fljótt yfir sögu, en vísað
í grein eftir frú Önnu Sigurðar-
dóttur, sem birtist í þessu hefti.
í íslenzkum lögum segir, að
föður óskilgetins barns sé skylt
að kosta framfærslu og uppeldi
þess jafnt móðurinni. Nú er mán-
aðarlegt lágmarksmeðlag úr al-
mannatryggingum kr. 1.573. Það
er sú upphæð, sem föður er gert
að greiða. Þessi upphæð mun
vera nægileg fyrir vistgjaldi á
dagheimili. Eftir er svo allur
annar kostnaður við framfærslu
barnsins, sem ætti þá samkvæmt
þessu einnig að vera 1.573 kr.
30