Samvinnan - 01.08.1969, Síða 31

Ef barn er hinsvegar vistað á
opinberri stofnun, fer árlegur
kostnaður yfir 100 þúsund krón-
ur, að vísu örlítið mismunandi
eftir því um hvaða stofnun ræðir.
í viðbót við barnsmeðlag fær
ógift móðir með eitt barn mæðra-
laun og fjölskyldubætur, sem
samanlagt nema nú kr. 678 á
mánuði. Vitanlega eru almanna-
tryggingar mikil hjálp fyrir ein-
stæðar mæður, en það getur
varla talizt ósanngjarnt að fara
fram á það, að barnsmeðlög til
ógiftra mæðra verði hækkuð til
muna frá því, sem nú er, og enn-
fremur væri eðlilegt, að fram-
færsluskyldan yrði framlengd til
18 ára aldurs, a. m. k. ef barnið
er við nám, en miðist ekki við
16 ára aldur eins og nú er gert.
Húsnæðismál einstæðra mæðra
almennt þyrfti að bæta til muna.
Það er vitað mál, að margar
þeirra búa við alls ófullnægjandi
húsnæði. Þegar við bætist al-
gert öryggisleysi um að geta
haldið húsnæðinu, verður ástand-
ið enn alvarlegra. Engin lög
mæla gegn því, að húseigandi
geti „fleygt“ fólki út á götuna,
ef honum býður svo við að
horfa. Ef ekki er annað húsnæði
tiltækt, er hið opinbera skyldugt
að „skaffa" íbúð.
Eftir er að minnast á veiga-
mikinn þátt, sem snýr að fyrir-
byggjandi starfi. Áðurnefnd
könnun leiddi í ljós eins og fyrr
segir, að meira en þriðjungur
þeirra kvenna, sem koma á
Mæðradeild H.R., eru óg5ftar. Nú
var ekki spurt kerfist andið um
það, hve margar æsktu þess
sjálfar að eignast börn, en af
persónulegum viðtölum að dæma,
þar sem þetta var rætt, mátti
álykta að mjög margar hafi ekki
óskað eftir að verða barnshaf-
andi. Sumar stúlkur voru meira
að segja mjög miður sín og ör-
vinglaðar. Skýrt kom fram, að
flestar þessara kvenna virtist
skorta almenna þekkingu á kyn-
ferðismálum og vörnum gegn
barneignum. Sérstaklega var
þetta áberandi með yngstu ald-
ursflokkana. Svo virtist sem oft
mætti rekja ótímabæra þungun
til þessara orsaka.
Nú er það staðreynd, að hér-
lendis fá unglingar litla sem
enga fræðslu um þessi mál. Enda
þótt almenningsálitið sé ógift-
um mæðrum í vil frá siðferðis-
legu sjónarmiði, og fólk kippi
sér ekki upp við það, þótt 15
eða 16 ára unglingar verði for-
eldrar, þá skyldi maður samt
ætla, að skynsamleg fræðsla um
kynlíf og getnaðarvarnir gæti
forðað mörgum unglingum frá
því að eignast börn, áður en þeir
eru tilbúnir að taka á sig þá
ábyrgð, sem því fylgir. Það er
með öllu óverjandi, að slík
fræðsla skuli ekki vera á náms-
skrá skólanna. Þessu þarf að
breyta, og byrja fræðsluna í
efstu bekkjum barnaskólanna
eða fyrstu bekkjum gagnfræða-
stigsins. Unglingar hafa sjálfir
sett fram kröfu um aukna
fræðslu í þessu efni og það er
bæði rangt og háskalegt að dauf-
heyrast við slíku.
Þá er eitt ótalið, sem flokkast
getur undir fyrirbyggjandi starf
og ástæða er til að endurskoða.
Það er fóstureyðingarlöggjöfin
og framkvæmd hennar. Ég geng
þess ekki dulin, að í því efni
hafa menn misjafnar skoðanir,
sem mótast oft fremur af til-
finningum en raunsæju mati og
nútímalegum viðhorfum. Eins og
fóstureyðingarlöggjöfin er nú, er
ógjörningur fyrir konu, sem
verður barnshafandi gegn vilja
sínum, að fara þá leið til að
losna við fóstrið, nema aðrar
ástæður komi einnig til. Ég hef
ekki á reiðum höndum tillögur
um, hvernig heppilegt er að
breyta fóstureyðingarlöggjöfinni,
en ég ympra á þessu hér, vegna
þess að þetta á ekki að vera
neitt feimnismál, sem aldrei má
minnast á. Og í því sambandi er
fróðlegt fyrir okkur að fylgjast
með umræðum einmitt um þetta
atriði hjá öðrum þjóðum. í síð-
asta hefti (maí ’69) danska tíma-
ritsins „Kvinden og Samfundet",
sem gefið er út af danska kven-
réttindafélaginu, eru 15 kon-
ur úr stjórn félagsins spurðar
um það, hvort þær séu því fylgj-
andi, að fóstureyðingar séu gerð-
ar algerlega frjálsar. Þar af
svara 10, að þær séu því skil-
yrðislaust fylgjandi og rökstyðja
skoðun sína með því að segja,
að hver einasta kona eigi sjálf
að hafa rétt til að ákveða, hve-
nær hún eignast barn. í heftinu
er einnig fjallað um þetta í rit-
stjórnargrein, og er það skoðun
höfundar, að þegar sé orðið tíma-
bært, að kvennasamtökin í Dan-
mörku beiti sér fyrir frjálsum
fóstureyðingum. Jafnframt verði
þar aukin til muna fræðsla um
getnaðarvarnir, og ennfremur að
fólk eigi þess kost að fá getnað-
arvarnir ókeypis.
Hér verður látið staðar numið.
Af framanskráðu ætti að hafa
komið skýrt fram, að óleyst verk-
efni bíða úrlausnar. Aldrei verð-
ur of oft minnt á, að grundvöll-
urinn að persónugerð og persónu-
þroska einstaklingsins er lagður
á fyrstu æviárunum. Kjör og
aðstæður einstæðra mæðra eru
þannig að samfélaginu ber þar
úr að bæta og tryggja að velferð
þeirra og barna þeirra sé ekki
fyrir borð borin.
Margrét Margeirsdóttir.
RÉTTINDI BARNSINS
Yfirlýsingin um réttindi barnsins, sem Allsherjarþing Sameinuðu
þjóðanna samþykkti í nóvember 1959, kveður svo á, að sérhverju
barni beri „að eiga hamingjuríka bernsku og njóta — bæði sjálfs sín
vegna og til eflingar þjóðfélaginu — þeirra réttinda og frelsis, sem
yfirlýsingin nær til, og hvetur foreldra, karla og konur sem einstak-
linga, ásamt óháðum samtökum, sveitar- og bæjarstjórnum og ríkis-
stjórnum, til að viðurkenna þessi réttindi og vinna að því, að þau
verði í heiðri höfð við löggjafarstörf og aðrar ráðstafanir, sem gerðar
verða í samræmi við grundvallarsjónarmið yfirlýsingarinnar."
„Barnið á að njóta sérstakrar verndar og eiga kost á huglétti og
möguleikum, bæði með löggjöf og á annan hátt, til að þroskast lík-
amlega, sálrænt, siðferðilega, andlega og félagslega á heilbrigðan
og eðlilegan hátt og við frjálsar og mannsæmandi aðstæður. Barnið
á frá fæðingu kröfu á nafni og þjóðerni. Barnið á að njóta góðs af
hlunnindum félagslegs öryggis. Barn, sem er líkamlega, sálarlega
eða félagslega fatlað, á að fá þá sérstöku meðhöndlun, uppfræðslu
og umhyggju sem ástand þess krefst."
„Til að ná fullum og samstilltum þroska persónuleikans þarfnast
barnið ástar og skilnings. Þegar þess er kostur, eiga foreldrarnir að
hafa á hendi umsjá og ábyrgð á því í uppvextinum, og hverju sem
fram vindur á það að vaxa upp í umhverfi þar sem eru fyrir hendi
blíða og siðferðilegt og efnahagslegt öryggi.“
„Barnið á rétt á menntun, sem á að vera ókeypis og skyldug, að
minnsta kosti á fyrstu stigum. Það á að hljóta almenna undir-
stöðumenntun, sem geri því kleift á grundvelli sömu möguleika
fyrir alla að þroska hæfileika sína, persónulega dómgreind og sið-
ferðilega og félagslega ábyrgðartilfinningu, þannig að það verði
nytsamur þjóðfélagsþegn."
„Eigin þarfir barnsins eiga að vera mælikvarði þeirra sem bera
ábyrgð á menntun þess og leiðbeiningu; þessi ábyrgð hvílir fyrst og
fremst á foreldrunum."
„Barnið á að hafa næg tækifæri til leikja og afþreyingar, sem
eiga að miða að sama marki og uppfræðslan. Samfélagið og stjórn-
völdin eiga að leitast við að stuðla að iðkun þessara réttinda."
„Barnið á undir öllum kringumstæðum að vera meðal þeirra
fyrstu, sem njóta verndar og hjálpar.“
„Barnið ber að vernda gegn hverskonar vanrækslu, grimmd og
misnotkun. Ekki má hagnýta það með neinum hætti til viðskiptalegs
ábata.“
„Barnið ber að vernda gegn starfsemi sem miðar að misrétti á
grundvelli kynþátta, trúarbragða eða annars í þeim dúr. í uppeldi
þess ber að leggja áherzlu á gildi skilnings, umburðarlyndis, vináttu
þjóða á milli, friðar og alheimsbræðralags, og að því skal stuðla að
það sé sér meðvitandi um, að kraftar þess og hæfileikar eigi að
nýtast í þágu meðbræðranna."
Þetta eru róttæk grundvallaratriði, sem á margan hátt brjóta í bág
við þær hefðir sem um þúsundir ára hafa legið til grundvallar skipu-
lagningu þjóðfélagsins, þar sem ættin en ekki samfélagið í heild ber
ábyrgð á einstaklingnum.
31