Samvinnan - 01.06.1971, Blaðsíða 48

e
í framhaldi af grein Ólafs Kvarans í næstsíðasta
hefti Samvinnunnar um listina sem verzlunarvöru
snerum við okkur til nokkurra íslenzkra myndlistar-
m.anna og myndlistarnema og lögðum fyrir þá eftir-
farandi spurningar í þeirri von, að verða mætti til
að glæða almenna umræðu um íslenzk myndlistar-
mál. Segja má að þeir, sem spurðir voru, séu full-
trúar þriggja kynslóða íslenzkra myndlistarmanna.
Því miður voru allir helztu framámenn SÚM er-
lendis, þegar þetta hefti var í undirbúningi, þannig
að þessi samtök eiga engan beinan fulltrúa, en við
gerum ráð fyrir að þeir yngstu í hópnum túlki svip-
uð viðhorf og ríkja meðal yngstu kynslóðar ís-
lenzkra málara yfirleitt og þá líka SÚMARA. Spurn-
ingarnar eru þessar:
O Telur þú eðlilegt, að listamaðurinn framleiði
fyrir almennan markað, þannig að verk hans
verði einsog hver önnur verzlunarvara, eða
finnst þér að vinna beri gegn ríkjandi sölu-
háttum?
O Er það listinni til framdráttar að listamenn
keppi hver við annan um markaðinn?
O Finnst þér fjárfestingarsjónarmið við lista-
verkakaup eiga rétt á sér?
O Finnst þér frami listamanns á hinum almenna
markaði vera viðhlítandi tákn um gildi hans?
0 Finnst þér „frumleikinn“ skipta svo miklu máli,
að ekki komi til mála að dreifa listaverkum í
stórum stíl í vönduðum eftirprentunum?
O Hvað finnst þér um það tiltæki sænska teikn-
arans Roj Fribergs að setja verðstöðvun á verk
sín, þegar honum þótti verðið ganga úr hófi
fram? Telurðu að íslenzkir listamenn ættu að
fara að dæmi hans?
O Telur þú að opinberir aðilar eða almenningur
gæti gert eitthvað til að skapa heilnæmara
andrú.msloft og heilbrigðara ástand í listalífi
þjóðarinnar? Ef svarið er jákvætt, hvað ber þá
helzt að gera?
0 Ertu ánægður með meðferð íslenzkra fjölmiðla
á málefnum myndlistarinnar?
Bragi Ásgeirsson, list-
málari og listdómari:
O
Ég tel, að virkur myndlistar-
maður eigi ekki að starfa með
það efst í huga, að verk hans
verði eftirsótt almenn mark-
aðsvara. En það liggur um leið
í augum uppi, að skapi einhver
einstaklingur verðmæta hluti,
verða þeir fyrr eða síðar metn-
ir til fjár með hliðsjón af gildi
þeirra, — þótt á þröngum
markaði sé, hvað myndlistina
áhrærir, nema í þeim tilvikum
er opinberar stofnanir og fyrir-
tæki gerast milliliðir. Lista-
maðurinn miðlar eigin reynslu
í verkum sínum, huglægt sem
hlutlægt, — hann er ekki að
seðja almennar vana- og tízku-
bundnar þarfir þess fjölda,
sem fjarlægist stöðugt eðlis-
lægar kenndir sínar. — Erfitt
er að svara því, hvort vinna
skuli gegn ríkjandi söluháttum
i landi, sem á enga hefð á því
sviði. Markaðurinn einskorðast
við þröngar sýningar ásamt
sölu á hinu eina almennt við-
urkennda listformi, þ. e. lands-
lagi. íslendingar eiga engan
almennan sýningarsal, sem
eftirsókn og sómi er að sýna í,
— enga fyrirsvarsmenn slikra
sala, sem taka að sér að rniðla
og dreifa list, — þ. e. kaupa og
selja af annarri þörf en ein-
göngu hagrænni. Við megum
ekki gleyma, að heimurinn hef-
ur einnig átt fjölda slíkra
manna, sem hafa gert listinni
ómetanlegt gagn.
Það er gagnstætt eðli mínu að
svara slikri spurningu, hún á
frekar heima í hópi sölumálara,
þ. e. þeirra er mála fyrst og
fremst með tilliti til eftirspurn-
ar á almennum markaði. Á-
nægja þeirra er ekki ný upp-
götvun í ríki sjónlistar, heldur
í bezta falli holl útivist og
vinnugleði ágóðavonarinnar.
0
Tvímælalaust, að vissu marki.
Listræn verðmæti eru árangur
menntunar. Listaverk verður
ekki til án eðlislægra hæfileika,
menntunarþroska og þekking-
ar, — heldur með samruna
þessara þátta. Menn fullyrða í
ræðu og riti á síðustu tímum,
að menntunin sé bezta fjár-
festingin, — að bókvitið verði
i askana látið. Þetta er einnig
í fullu gildi gagnvart sjón-
menntum. Það er álíka mikil
fjarstæða að ætla að útiloka
fjárfestingarsjónarmið í listum
og að t. d. einungis þeir, sem
raunsannan áhuga hafi á bók-
námi, fái að mennta sig. Fjár-
festingarsjónarmið í listum
hefur ekki síður getið af sér
mikla listunnendur en fjárfest-
ingarsjónarmið í æðri menntun
hafa getið af sér mikilhæfa
þjóðfélagsþegna.
Ég vil setja hér fram dæmi sem
ég álít að mörgum geti orðið
íhugunarefni: Ungur maður
kaupir bíl á y2 miljón, þetta er
ekki óalgengt og enginn segir
neitt við því, — en ef sami
maður keypti myndlistarverk
fyrir sömu upphæð yrði hann
sennilega landsfrægur að end-
emum, þvi ennþá mun ekkert
dæmi um slíkt hérlendis. Að 10
—20 árum liðnum er bíllinn
harla lítils virði, jafnvel e. t. v.
löngu ónýtur, — en myndlistar-
verkin margfalt verðmætari en
í upphafi, hafi ungi maðurinn
haft næmt auga fyrir myndlist.
Bíllinn og húsið eru miklu
frekar almennt stöðutákn en
myndlistarverk sem jafnframt
er menningartákn, og það kem-
ur úr hörðustu átt að það skuli
einmitt vera menn úr hópi
listamannanna sjálfra sem
harðast berjast gegn því að
andleg verðmæti séu metin til
jafns við áþreifanleg verðmæti,
þjóni þau ekki hugmyndatízku
sem þeir aðhyllast. Óbeint
mætti ætla að þessir menn séu
að leggja blessun sína yfir hor-
dauða manna líkt og Sigurðar
málara eða Kristjáns Fjalla-
skálds.
48