Samvinnan - 01.06.1971, Blaðsíða 49

o
Alls ekki viðhlítandi tákn, —
en af hverju alltaf þessi spurn-
ing: „á hinum almenna mark-
aði“? Listaverk fást ekki nið-
ursoðin í dós í kjörbúðum,
jafnvel ekki fyrirbæri líkt og
Earth Art, Eat Art, Money Art,
Anti Art og ei heldur pólitísk
list. Listamarkaður og almenn-
ur markaður er tvennt ólíkt.
Almenningur kaupir yfirleitt
ekki myndlistarverk, heldur
þröngur hópur manna, sem
hefur áhuga á list og fylgist
með því, sem gerist í listum, og
hverjum og einum er frjálst að
hafa áhuga á þessum málum,—
Einkennilega orðuð spurning,
sem og reyndar flestar hinar,
— innviðir eru undarlega á-
þekkir.
s
Frumleikinn skiptir jafnan
miklu máli, — vandaðar eftir-
prentanir raska honum ekki og
eru æskileg menningardreifing,
— en oft eru eftirprentanir í
engu samræmi við frummynd-
ina vegna óvandaðrar vinnu. Á
sviði eftirprentana ekki síður
en á sviði myndlistar fyrirfinn-
ast hrein gróðasjónarmið, og er
þá betur heima setið en af stað
farið.
O
Listamönnum leyfist margt til
að vekja athygli á sér, svo sem
margur veit, einnig þetta að
setja verðstöðvun á verk sín.
Það er einnig óbein verðstöðv-
un, er góður listamaður verð-
leggur myndir sínar hóflega,
sem er ekki óalgengt, án þess að
auglýsa það opinberlega líkt og
teiknarinn Roj Friberg virðist
gera. Á meðan myndir ís-
lenzkra málara eru stórum ó-
dýrari en starfsbræðra þeirra á
Norðurlöndum, er tómt mál að
tala um slíkt, nema það eigi að
vera í samræmi við láglauna-
svæðið, sem ýmsir eru sagðir
vilja innleiða hér.
8
Bæði opinberir aðilar og al-
menningur geta gert mjög
margt til að skapa heilbrigðara
andrúmsloft í listaheiminum.
Ljóst er, að róttækra breytinga
er þörf hvað sjónmennta-
fræðslu viðkemur, allt frá
barnaskóla til háskólastigs. Al-
menningur mætti gjarnan vera
opnari fyrir myndlistum og
hrista af sér vana- og kreddu-
bundin viðhorf gagnvart þess-
um málum. Það er líkast því
sem fólk iðulega fyrirverði sig
fyrir að vera staðið að því að
hugsa eða hlusta með augun-
um, svo talað sé á líkingamáli.
Augun virðast eiga að vera ólæs
á annað en bókmál, — það
telst nánast hnýsni að horfa af
athygli i kringum sig. En það
er engin blinda verri en nátt-
myrkur andvaraleysis gagn-
vart umhverfinu, og þannig séð
mun blinda algengara mein en
nokkurn grunar.
o
Meðferð á málefnum mynd-
listar gæti naumast verið los-
aralegri. Gildar greinar um
myndlist í blöðum mega sín lít-
ils sem menntunar- og fróð-
leiksdreifing á móti fréttaþjón-
ustu, sem er næsta ófær um að
meta, hvað fréttnæmt sé við
sýningar og skilgreina það. Al-
mennir fréttamenn eru sendir
á stúfana til að lýsa myndlist-
arsýningum, en hinsvegar fag-
menn til að lýsa iþróttakapp-
leikjum. Æskilegt er að þýtt
sé meira af fróðlegum greinum
um myndlist ekki síður en um
kvikmyndalist eða aðrar listir.
Gagnrýnendur þurfa að vera
við hvert einasta dagblað höf-
uðborgarinnar. Við eigum nóg
af menntuðu fólki, sem fengur
væri að, ef það vildi láta ljós
sitt skína varðandi þessi mál.
Æskilegt væri að fjölboðar
legðu sig fram við að breyta
almennum viðhorfum gagn-
vart þessum málum, sem gerir
fólk beinlínis hrætt við að taka
einarðlega afstöðu til þessara
mála á opinberum vettvangi.
Það yrði stigið mikið spor í
rétta átt ef Menningarsjóður
tæki sig til og styrkti útgáfu
veglegs tímarits um sjón-
menntir, sem kæmi út 1—2svar
á ári. — Hver er hlutur ríkis-
útgáfu námsbóka varðandi
námsbækur um sjónmenntir?
— Er hún i nokkru hlutfalli við
bókmenntir? — Mér er ekki
kunnugt um neina slíka bók.
Fagmenn velja efni bók-
menntalegs eðlis, en svo mun
ekki hvað sjónmenntir snertir.
— Hér áður fyrr voru mál-
verkasýningar stórum meiri
viðburður i borgarlífinu. Sýn-
-ingar eru orðnar fleiri, en á
móti vegur það, að fólki hefur
einnig fjölgað, einkum ungu
fólki, sem takmarkaða fræðslu
hefur fengið gagnvart sjón-
menntun frá skólakerfinu og
fjölboðum. Væri ekki ráð að
hinn ungi blaðamannaskóli
fengi listamenn til fyrirlestra-
halds og til að skilgreina
myndlist og svara fyrirspurn-
um? Af framanskráðu má ráða
að ef vilji sé til að endurskipu-
leggja þessi mál, þá biða mikil
verkefni þeirra manna er til
þess veljast. 4
Gylfi Gíslason, nemandi
í Myndlistarskólanum
í Reykjavík:
O
Verzlunarvöruframleiðsla fyrir
núverandi markaðsástand er
veikur grundvöllur listsköpun-
ar og veitir í sumum tilfellum
ekkert svigrúm. Þó ætti ekki á
þessu stigi málsins að vinna
beint gegn slíku, heldur byggja
fleiri undirstöður. Eða með orð-
um pólitíkusanna: Að renna
fleiri stoðum undir....
0
Metnaður er nauðsyn, en i vin-
sældakeppni af þessu tagi eru
skæðustu vopnin fjöldatilbún-
aður á smekklegheitum meðal-
mennskunnar ásamt auglýs-
ingaaðgerðum, og er iþrótt en
ekki list.
0
Á meðan viðhorfin leyfa að
menn með saltfisk í hjartastað
kaupi nöfn þekktra myndlist-
armanna til innilokunar i
bankahólfum, eins og dýrmæt
frímerki, eða til stöðutákna-
brúks, verður listin ekki sá
snari þáttur sem annars gæti
orðið.
o
Frægð og þó sérstaklega vel-
gengni á sölutorginu er engu
öruggari trygging á ágætinu
en að lítill frami eftir langan
starfsdag sanni hið gagnstæða.
0
Hvað gefur myndum gildi? Er
það frummyndin, sá eini sanni
„original", eða er það innihald-
ið, notkun eiginda efnis og
flatar með eða án þekkjanlegra
fyrirmynda og boðskapar? Á-
hrifamáttur góðra mynda eykst
við útgáfu eftirprentana, þó
samt í takmörkuðum upplög-
um, nema ef um áróðursmynd-
list er að ræða; þá gegnir öðru
máli um eintakafjölda. Ódýr
fjöldaframleiðsla nær til al-
mennings, eða er það tilviljun
hve margir liðinna stórmeist-
ara málaralistarinnar unnu
grafík, fjöldaframleiðslu þeirra
tíma?
0
Nafn teiknarans væri varla
nefnt hér ef þetta væri ekki ó-
venjuleg auglýsingabrella. En
hver er sjálfum sér næstur;
eftir sjálfan mig á ég ennþá
örfáar óseldar teikningar á
gamla verðinu.
o
Hvað er gert og hvernig? Þrjú
meginöfl veita fé til myndlistar
okkar; það eru myndakaup al-
mennings, sem jafnframt fjár-
magnar hina aðilana, Listasafn
íslands og listamannalaun.
Báðir opinberu aðilarnir virð-
ast vera til af því að þeir eiga
að vera til, fremur en að þeir
eigi sér takmark og tilgang í
samfélaginu. Eitt aðalsjónar-
mið listamannalauna ætti að
vera að hlúa að nýgræðingi, en
safnsins að leiðbeina almenn-
ingi sem þá kynni að velja sér
verk af sæmilegum smekk. En
í síðustu launaúthlutun var
júníorinn nærri fertugur og al-
gerlega gengið framhjá SÚM,
sem nú er með stóra samsýn-
ingu hjá einu frægasta nútíma-
listasafni veraldar. Með viður-
kenningu á síðustu fjörkippum
Listasafnsins er þó gífurlega
margt ógert þar, svo sem ein-
faldar kynningar þar sem fag-
maður hjálpaði fólki að nálgast
verkin og höfundana, sérsýn-
ingar t. d. i Bogasal, myndlist
send um landið, sérstakar
skólakynningar, myndakvöld,
umræður og tenging við aðrar
greinar, t. d. ljóð og tónlist eða
byggingarlist. Að ekki sé talað
um erlendar farandsýningar.
Samspil myndlistar og húsa-
gerðar er næstum óþekkt, og
hæpið að bygging húsa sé yfir-
leitt viðurkennd sem list hér;
en að ógleymdri mislukkuðu
uppákomunni kringum útihurð
nýju frímúrarahallarinnar hef-
ur liklega engin nýbygging í
Reykjavík siðustu 15 árin haft
mynd sem þátt í útliti nema
Loftleiðahótelið.
Hinum nýtilkomnu starfs-
styrkjum ætti að fjölga, jafn-
49