Samvinnan - 01.02.1972, Page 16

Anne Gjesdal Christensen:
Anne Gjesdal Christensen
Sigurjón Björnsson
Guðrún Erlendsdóttir
Guðmundur Þórarinsson (13 ára)
Jónas Pálsson
Ari Trausti Guðmundsson
Þorsteinn Sigurðsson
Séra SiguVður Haukur Guðjónsson
Svandís Skúladóttir
Margrét Sigurðardóttir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Margrét Margeirsdóttir
Ragna Ólafsdóttir
Þorbjörn Broddason
Barnið, heimilið, borgin
Eftirfarandi grein birtist nýlega í
norska tímaritinu ,,SOSIONOMEN“, sem
er gefið út af Landssambandi norskra
félagsráðgjafa. Höfundur greinarinnar,
Anne Gjesdal Christensen cand. mag., er
kunn fyrir ýmsar þjóðháttarannsóknir í
heimalandi sínu.
Hversvegna sögulega
yfirsýn?
Ef við tökum mið af fortíð-
inni öðlumst við betri yfirsýn á
tilveru okkar. Athuganir á þeim
þjóðlifsbreytingum, sem orðið
hafa, varpa ljósi á vandamál
samtímans. Breytingarnar eru
djúptækari en menn gera sér
í hugarlund. Þetta getur haft
örlagaríkar afleiðingar, vegna
þess að ýmsar samfélagslegar
áætlanir eru byggðar á hug-
myndum manna um, hverskon-
ar skilyrði séu ákjósanlegust
fyrir mannlegt líf.
í þessu sambandi mætti taka
sem dæmi hina þjóðfélagslegu
festi (institution), fjölskylduna.
Við lítum á hana sem horn-
steininn í þjóðfélaginu og
byggjum á henni sem slikri, en
eru hugmyndir okkar um fjöl-
skylduna í samræmi við raun-
verulegt hlutverk hennar?
Margt bendir til þess, að okkur
hætti til að ofmeta gildi fjöl-
skyldunnar og ætlum henni
ýmis hlutverk, sem enginn
grundvöllur er lengur fyrir.
Gömul og úrelt viðhorf eru enn
við lýði, vegna þess að þau eru
samofin gildismati okkar, þótt
aðstæður séu gerbreyttar.
Það er óhjákvæmilegt að
hafa mannkynssöguna til hlið-
sjónar við athuganir á grund-
vallarþáttum mannlegra lifn-
aðarhátta. í aldanna rás, kyn-
slóð eftir kynslóð, hafa menn-
irnir lifað í hópum, þar sem
tengslin á milli einstakling-
anna voru virk og traust. Þetta
skapaði samheldni í hópnum,
sem var nauðsynleg í lífsbar-
áttu þeirra tíma, þegar fram-
leiðslustörfin fóru að lang-
mestu leyti fram á heimilinu.
Þessi almennu grundvallarat-
riði koma fram á öllum menn-
ingarstigum áður en iðnbylt-
ingin varð. Vissulega hefur
þetta ákveðna þýðingu. í þess-
ari grein verður einkum fjallað
um þessi tvö atriði: vinnustað-
ur/heimili og sameiginleg þátt-
taka fólksins.
Kjarnafjölskyldan
Fjölskyldan hefur þegar ver-
ið nefnd. Þessi þjóðfélagsein-
ing, sem af sumum er hafin til
skýjanna og lofsungin, af öðr-
um fordæmd og fundið flest til
foráttu. Vandamál fjölskyld-
unnar snerta okkur öll, og því
er hún okkur sífellt viðfangs-
efni. í vitund nútímafólks er
fjölskyldan og kjarnafjölskyld-
an eitt og hið sama, þ. e. a. s.
faðir, móðir, barn/börn. Fjöl-
skyldugerð af þessu tagi er til-
tölulega nýtt fyrirbæri í sögu
mannkynsins, og það eitt út af
fyrir sig ætti að vera nægilegt
tilefni íhugunar. Tveggjakyn-
slóðafjölskyldan hefur aldrei
fyrr búið ein og út af fyrir sig,
einangruð og aðskilin frá stærri
hóp. Áður samanstóð heimilis-
fólkið af fleiri kynslóðum, sem
tengdust vegna sameiginlegs
ætternis og/eða starfs. Heimilið
var rótgróið í byggðarlaginu;
þar ríktu ákveðnar venjur um
gagnkvæma hjálp og félagsleg
samskipti. Menn urðu að hjálp-
ast að og vinna í sameiningu
að verkefnum, ættu þeir að
halda velli í lífsbaráttunni.
Þetta leiddi af sér að samband-
ið varð virkt (funktionelt) milli
einstaklinganna.
Heimilið sem umgerð
Þegar rætt er um breyttar
aðstæður fjölskyldunnar, er ó-
hjákvæmilegt að líta á heim-
ilið sem einskonar umgerð um
ákveðin hlutverk og starfssvið.
Þá er átt við allt sem fer fram
á heimilinu innan húss og utan.
Hvort heldur fólk bjó í dreif-
býli eða þéttbýli, til sjávar eða
sveita, var fátækt eða auðugt,
fóru störfin fram á heimilinu
eða í tengslum við það. Allir
aldurshópar gátu þannig orðið
virkir þátttakendur í fram-
leiðslustörfunum og urðu í
rauninni að gera það. Skortur
á vinnuafli olli því, að börnum
fátæklinga var stundum iþyngt
um of, og gamalmenni voru
ekki heldur ávallt öfundsverð
þegar starfsþrekið var þrotið.
Þessa neikvæðu hluti má okkur
vitanlega ekki sjást yfir, en
engu að síður ber að leggja
áherzlu á mikilvægi sameigin-
legrar þátttöku hópsins; hver
hafði sitt hlutverk; enginn varð
utanveltu.
12