Samvinnan - 01.02.1972, Síða 45

Ragna Ólafsdóttir:
byrjendabóka í lestri
Þau ólíku hlutskipti, sem biða
drengja og stúlkna í þjóðfélag-
inu, eru nú mjög til umræðu
hér á landi eins og víða er-
lendis. Gengur mörgum erfið-
lega að átta sig á, af hverju
þessi mismunur stafar, þar sem
fá störf krefjast nú sérstakra
líkamsburða, og auðsætt er, að
bæði kynin fæðast með sömu
andlega eiginleika, er ættu að
tryggja þeim nánast jöfn tæki-
færi til menntunar og stöðu-
vals. Þó mun álit flestra, að or-
sakanna sé að leita í ólíkri fé-
lagsmótun barnanna.
Síðastliðinn vetur tók starfs-
hópurinn Úur sér fyrir hendur
að athuga, hvaða mynd byrj-
endabækur í lestri gefa af þjóð-
félaginu, og var jafnframt haft
í huga, hvort sú mynd gæti átt
þátt i að viðhalda ríkjandi
skoðunum á hinni félagslegu
skiptingu.
Ekki er auðsvarað, hversu
mikil áhrif lestrarefni barna
hefur á hugmyndaheim (skoð-
anamyndun) þeirra. Augljóst
er þó, að bækur eru á sinn hátt
fjölmiðill og þar af leiðandi á-
hrifavaldur eins og útvarp,
sjónvarp o. fl. Einnig er nauð-
synlegt að gera sér ljóst, að
áhrif bóka á skoðanir barna
aukast í hlutfalli við möguleika
þeirra á að bera sig saman við
þær persónur, sem um er fjall-
að og lýst er. Þá skiptir kynið
miklu máli, þar sem drengir
munu sem næst eingöngu bera
sig saman við karlpersónur, og
hliðstæður samanburður mun
eiga sér stað um stúlkur.
Áðurnefnd athugun náði til
flestra þeirra iestrarbóka, sem
nú eru notaðar við byrjenda-
kennsluna, en þær eru: Gagn
og gaman, bæði heftin, Barna-
gaman, 4 hefti, Litla gula hæn-
an, báðar útgáfur, Ungi Iitli,
báðar útgáfur, Haukur og Dóra,
Sumar í borg, Lestrarbók, nýr
flokkur, 5 hefti og ÞaS er Ieikur
að Iesa, 4 hefti.
Hér á eftir mun gerð grein
fyrir þeirri þjóðfélagsmynd,
sem athugunin leiddi í ljós, og
nokkur dæmi nefnd i því
augnamiði.
Hlutfall frásagna milli kynja
Þegar efni lestrarbókanna er
athugað, vekur strax eftirtekt,
hversu miklu fleiri sögur fjalla
um drengi en stúlkur (undan-
skilið er Barnagaman). Sem
dæmi skal nefnt, að í bóka-
flokknum ÞaS er leikur aS lesa
eru 10 sögur, flestar langar,
sem fjalla um drengi, og koma
stúlkur þar vart við sögu. Ein-
ungis 3 sögur, sambærilegar,
greina frá stúlkum, en drengur
er þó áberandi í einni þeirra.
Um myndir gegnir sama máli.
í bókinni Sumar í borg, sem
segir frá systkinum, flokkast
þær þannig: Hlutlausar 19,
bæði kyn 31, karlkyn 21, kven-
kyn 4.
Fjölskyldan
Félagsleg staða fjölskyldunn-
ar ákvarðast ætíð af starfi föð-
ur, sé það atriði nefnt. Algeng-
ustu starfsheiti eru: bóndi, sjó-
maður og verzlunarmaður. Iðn-
aðarmenn, aðrir en smiðir, eru
aldrei nefndir, og verkamenn
koma hvergi við sögu. Af störf-
um, sem krefjast háskóla-
menntunar, er einungis getið
um lækna og kennara.
Þegar kemur að mæðrunum,
er upptalning óþörf. Þær eru
heima að sinna eldhúsverkum
og barnauppeldi. Þó er getið
þriggja kvenna, sem vinna störf
utan heimilis, þar af eru tvær
nefndar í sömu sögunni. Tvær
þeirra, sem nefndar eru, af-
greiða í búð og ein er leiðbein-
andi í skólagörðum.
Hvergi er getið um einstæða
foreldra né heldur um börn,
sem tekin hafa verið í fóstur.
Um fjárhagsörðugleika er
aldrei að ræða. Ef einhvers er
þörf, sem kostar peninga, fæst
það fyrirhafnarlaust, að því er
virðist.
Eignaskipting á heimilinu er
glögg i sögum, sem gerast í
sveit. Konur eiga hænur, kýr
og ketti, en karlmenn hesta og
hunda. Af dauðum hlutum er
bíllinn helzt nefndur, þá ætíð
'sem eign föðurins.
Foreldrar
Móðirin er sistarfandi á
heimilinu: Mamma bjó út allt
nestið. Hún hafði smjör, brauð,
ost, lax, síld .... — Mamma var
í eldhúsinu að þvo upp. —
Mamma bætíi fötin og gerði við
götin. Föður er sjaldan að
41