Tímarit kaupfjelaga og samvinnufjelaga - 01.03.1914, Síða 68

62
fengnar umbætur megi því fullnaðarúrslit járnbrautar-
málsins vel bíða enn þá um 10 — 20 ár.
En hvað sem um járnbrautarmálið má segja, með og
móti, þá leynir það sjer ekki, að hinar fengnu samgöngu-
bætur á Suðurlandi hafa gert það að verkum, að sam-
vinnufjelagsskapur í austursýslunum gat náð þeirri út-
breiðslu og þroska, sem nú á sjer stað. Eg tel því vel
við eiga, að benda alvarlega á þetta dæmi í Tímariti
samvinnufjelaganna, því það mun heimfæranlegt til allra
stærri sveitabyggða hjer á landi. Reynslan sýnir það,
hvervetna, að strjálbyggðin, með illum samgöngum, leiðir
til einangrunar og kyrrstöðu og þá verða illfærir þrösk-
uldar á vegi samvinnunnar og hverskonar framfara í
verklegri og andlegri menningu. Regar jafnað er úr
þröskuldunum, stækkar sjónarsviðið, og maðurinn finnur
betur til kraptarins í sjálfum sjer, hann leitar þá um leið
sameiningar við aðra krapta, sem vilja beita sjer á svip-
aða lund, og þá eru aðalsamvinnuskilyrðin fengin.
Rjómabúin á Suðurlandi hefðu ómögulega getað þrif-
izt, án brúnna og brautanna: flutningur rjómans og
smjörsins orðið svo dýr og smjörið þó eigi komizt ó-
skemmt á markaðinn. Nokkuð hið sama má segja um
sláturfjelagið, að brýr og brautir gerðu reglubundna
fjárrekstra mögulega til Reykjavíkur og margfalt Ijettari
en áður, og sama máli gegnir um heimflutningur ýmsra
afurða fjárins. Hafnavandræðin verða heldur eigi eins til-
finnanleg og áður var fyrir kaupfjelagsmenn; þó vörur
komi á óhentugum tíma, er samt vel fært að ná þeim
fyrir samgöngubæturnar.
Rað lifnaði yfir sveitunum »austan fjalls«; birti í hug-
um manna, þegar samgöngurnar bötnuðu; fjelagslundin
óx og menn tóku. saman höndum í ýmsum greinum,
þó margt sje enn eptir á þeim sviðum.
Alþýðufjelögin í austursveitunum eru einkum þessi,
sem telja má til samvinnufjelaga: Rjómabúafjelög, Slát-
urfjelag og kaupfjelög. Ungmennafjelögin hafa þar náð