Andvari - 01.06.1964, Side 43

ANDVARI
FÁNI ÍSLANDS OG SKJALDARMERKI
41
Bjarnason og Jón Jónsson, dósent, ásamt
Guðmundi Eggerz, 2. þingmanni Suður-
Múlasýslu, fram á Alþingi 1913 frum-
varp til laga um íslenzkan sérfána og
hljóðaði það þannig: „Hér á landi skal
vera löggildur sérfáni. Alþingi ræður gerð
fánans." Allmiklar umræður urðu um
málið, og var frumvarpinu breytt í þing-
inu, en að lokum afgreitt með rökstuddri
dagskrá, á þá leið, að í trausti þess, að
ráðherra skýri konungi frá vilja Alþingis
í málinu, og beri málið upp fyrir honum
og stjórnin síðan leggi fyrir næsta reglu-
legt Alþingi frumvarp til laga urn ís-
lenzkan fána, taki deildin fyrir næsta mál
á dagskrá. Hafði ráðherra í umræðunum
lýst yfir því, að hann mundi skýra kon-
ungi frá óskum þingsins og bera fram við
hann tillögu um, að fyrir næsta Alþingi
yrði lagt stjórnarfrumvarp um málið og
leggja áherzlu á, að því yrði framgengt.1)
Eftir þinglok bar svo Hannes Hafstein,
ráðherra, fánamálið upp fyrir Kristjáni
konungi X. í ríkisráði 22. nóvember 1913
og gerði grein fyrir, að afgreiða mætti
fánamálið með konungsúrskurði, án lög-
gjafar. Hér var vitanlega einungis um að
ræða sérfána fyrir Island, þ. e. fána, sem
nota mætti á íslandi og innan íslenzkrar
landhelgi. Féllst konungur á tillögu ráð-
herra, og er konungsúrskurðurinn, sem
út var gefinn, þannig:
„Fyrir ísland skal löggildur vera sér-
stakur fáni. Gerð hans skal ákveðin
með nýjum konungsúrskurði, þegar
ráðherra Islands hefur haft tök á að
kynna sér óskir manna á íslandi um
það atriði. Þennan fána má draga á
stöng hvarvetna á íslandi, og íslenzk
skip mega sigla undir honum í land-
1) Alþtíð. 1913, A, bls. 277, 284, 638, 741,
811, 820, 868, 1351, 1352, 1405, 1527, B,
bls. 611, 901, 947, C, 143, 891, 1153.
helgi íslands. Þó er það vilji Vor, að
á húsi eða lóð stjórnarráðs íslands sé
jafnframt dreginn upp hinn klofni
Dannebrogsfáni á ekki óveglegri stað,
né rýrari að stærð heldur en íslenzki
fáninn. Þessi Vor allrahæsti úrskurður
skerðir að engu rétt manna til að draga
upp Dannebrogsfánann eins og að
undanförnu. Eftir þessu eiga allir hlut-
aðeigendur sér að hegða."1)
Um leið og konungur gaf út þennan
úrskurð, lét hann svo um mælt, að hann
gengi að því vísu, að fáninn yrði ekki
eftirtakanlega líkur fána neins annars
lands. Lutu þessi ummæli konungs að
því, að frarn hafði komið í umræðunum
um fánamálið, að bláhvíti fáninn líktist
mjög gríska fánanum.
Eftir heimkomu sína skipaði ráðherra
hinn 30. desember 1913 nefnd „til þess að
taka gerð sérstaks fána fyrir Island til
rækilegrar íhugunar, kynna sér eftir föng-
um, hvað fullnægja myndi óskum þjóð-
arinnar í þessu efni og koma fram með
tillögur til landstjórnarinnar um lögun og
lit fánans, svo snemma, að stjórnin geti
gert Alþingi, þá er það kemur næst sam-
an, kost á að láta uppi skoðun sína um
þær.“2)
I nefndina voru skipaðir Guðmundur
Björnson, landlæknir, formaður, Matthías
Þórðarson, þjóðminjavörður, Ólafur
Björnsson, ritstjóri, Jón Jónsson (Aðils),
dósent, og Þórarinn B. Þorláksson, list-
málari.
Eins og áður er vikið að, var talið af
sumum, að bláhvíti fáninn líktist svo
mjög gríska fánanum, þ. e. a. s. konungs-
fána, stafnfána gríska flotans og fána
landhers Grikkja, að konungur myndi
eigi vilja á slíka fánagerð fallast fyr-
ir Island, þótt þjóðfáni Grikkja væri
1) Stjtíð. 1913, A, bls. 199, Löbbl. 51/1913.
2) Stjtíð. 1913, A, bls. 291.