Andvari - 01.06.1964, Blaðsíða 50

48
JiIRGIR TIIORLACIUS
ANDVAHl
um sameinuðust allir um þingsályktun-
arleiðina, því að aðalatriðið væri vilji
þingsins, en ekki formið, sem hann birt-
ist í.
Forsætisráðherra Jón Magnússon har
síðan tillögu um siglingafána upp fyrir
konungi í ríkisráði 22. nóvember 1917,
en konungur synjaði, enda lagðist Zahle,
forsætisráðherra Dana, eindregið gegn
málinu.1) En bæði hann og konungur
tóku fram, að þeir væru fúsir til að semja
um deiluatriði í sambandi Islands og Dan-
merkur. Jón Magnússon gerði ekki synj-
un konungs að fráfararatriði eins og á
stóð, en tók skýrt fram í ríkisráðinu, að
það, að hann bæðist ekki lausnar, mætti
ekki skilja svo, að eigi væri lögð hin
rnesta áherzla á málið og væri vitað með
vissu, að Alþingi myndi ekki láta málið
niður falla.
! Varð rás atburðanna síðan sú, að á
næsta ári var skipuð nefnd af hálfu Dana
og íslendinga til þess að fjalla um sam-
bandsmál landanna. Hóf nefndin störf í
Reykjavík sumarið 1918. Sambandslög
Islands og Danmerkur voru samþykkt af
Alþingi og Ríkisþingi og síðan staðfest af
konungi 30. nóvember 1918. Þann dag
voru einnig gefin út bráðabirgðalög um
að ekkert íslenzkt skip mætti frá 1. des-
cmber hafa annan þjóðfána uppi en hinn
íslenzka. Þá var og gefinn út nýr kon-
ungsúrskurður um fánann. Var þar í engu
breytt lögun og lit fánans frá því sem
ákveðið var 1915, en bætt við ákvæði um,
að stjórnin og opinberar stofnanir skuli
nota fánann klofinn að framan og skuli
nánari ákvæði um notkun klofna fánans
sett með sérstökum konungsúrskurði.2)
Til þess að fullnægja því ákvæði fána-
1) Fánamálið í ríkisráðinu, Lögbbl. nr. 52/
1917.
2) Stjtíð. 1918, A, bls. 81, 82.
úrskurðarins frá 1915, „að á húsi eða lóð
stjórnarráðs Islands sé jafnframt dreginn
upp hinn klofni Dannebrogsfáni á ekki
óveglegri stað né rýrari að stærð heldur
en íslenzki fáninn," voru sumarið 1915
reistar tvær fánastengur ofan við stjórn-
arráðshúsið, önnur fyrir íslenzka fánann,
en hin fyrir Dannebrogsfánann. Fvrir 1.
desember 1918 var svo fánastöng reist yfir
dyrum stjórnarráðshússins, svo sem enn
er, en hinar stengurnar voru auðar I.
desember.
Á hádegi sunnudaginn 1. desember
1918 var þjóðfáninn dreginn að hún á
fánastöng stjórnarráðshússins. Sigurður
Eggerz, fjármálaráðherra, er gegndi störf-
um forsætisráðherra í fjarveru Jóns Magn-
ússonar í Kaupmannahöfn, flutti ræðu
af þrepum stjórnarráðshússins og sagði
m. a.: ,,Og í gær hefur konungurinn gefið
út úrskurð um þjóðfána íslands, sem
blaktir frá því í dag yfir hinu íslenzka ríki.
... Fáninn er tákn fullveldis vors. Fán-
inn er ímynd þeirra hugsjóna, sem þjóð
vor á fegurstar. Idvert stórverk, sem unnið
er af oss, eykur veg fánans. Hvort sem það
er unnið á höfunum, í baráttunni við
brim og úfnar öldur, eða á svæði fram-
kvæmdanna, eða í vísindum og fögrum
listurn. Því göfugri sem þjóð vor er, þess
göfugri verður fáni vor. Vegur hans og
frami er frægð þjóðar vorrar.... Vér biðj-
um alföður að styrkja oss til að lyfta fán-
anum til frægðar og frama...
Um leið og þjóðfáni hins fullvalda ís-
lenzka ríkis var dreginn að hún, kvað við
21 fallbyssuskot frá varðskipinu „Islands
Falk“, sem áður hafði komið við fána-
mál íslendinga. Foringi varðskipsins,
Lorck, flutti ávarp, og forseti sameinaðs
Alþingis, Jóhannes Jóhannesson. Loks var
leikinn konungssöngurinn og danski og
íslenzki Jijóðsöngurinn.
Fáni þessi er nú geymdur í Þjóðminja-