Andvari - 01.06.1964, Qupperneq 52

50
BIRGIR THORLACIUS
ANDVARI
ríkisstjóraúrskurður um fána ríkisstjóra
Islands og sama dag annar úrskurður
um merki ríkisstjóra. Var fáni ríkisstjóra
samkvæmt úrskurðinum hinn íslenzki
tjúgufáni og gullið R á ferhyrndum reit
í miðjum fánanum, og merkið er skjöld-
ur, sem markaður er á fáni íslands og
yfir skildinum gullið R.1) 1 úrskurðinum,
bæði í Stjórnartíðindum og frumskjalinu,
er raunar talað um „ferstrendan" reit í
miðjum fánanum, í stað ferhyrndan.
Aður en lýkur að segja frá hinum ýmsu
skjaldarmerkjum, er rétt að geta þess, að
fálkamerkið, sem á sínum tíma var tekið
í danska ríkisskjaldarmerkið í stað þorsks-
ins, hvarf þaðan ekki fyrr en á árinu
1948, er danska forsætisráðuneytið hirti
auglýsingu, dagsetta 7. september 1948,
um að konungur hefði gert breytingu á
skjaldarmerkinu. Hvergi er nefnt í aug-
lýsingunni, að fálkinn hverfi úr merkinu,
en einungis lýst, hvernig merkið verði
eftir breytinguna.2)
/“ . VL ,
ÚArið 1940 bar Jónas Jónsson fram í efri
deild þingsályktunartillögu, sem samþykkt
var, um notkun þjóðfánans. Var þar skor-
að á ríkisstjórnina að safna heimildum
um löggjöf og venjur annarra landa um
rétta notkun þjóðfána og leggja síðan fyr-
ir næsta þing í frumvarnsformi, hversu
fara skuli með þjóðfána Íslendingaí,3) Ár-
ið 1941 lagði ríkisstjórnin svo fyrir þingið
frumvarp til laga um þjóðfána íslend-
ing.4) Það frumvarp hafði Sveinn
Björnsson samið. Þar var ckki einungis
fjallað um notkun fánans, eins og þings-
ályktunin hljóðaði um, heldur var gerð
fánans einnig tekin upp í frumvarpið.
1) Stjtíð. 1941, A, ibls. 279.
2) Statstidende, nr. 135/1948.
3) Alþtíð. 1940, A, bls. 62, 211, D, 1.
4) Alþtíð. 1941, A, bls. 156, 635, C, 65.
Allsherjarnefnd neðri deildar gerði all-
miklar breytingar á frumvarpinu. í upp-
haflega frumvarpinu stóð, að fáninn væri
heiðblár (ultramarineblár) með hvíturn
krossi og hárauðum krossi innan í hvíta
krossinum, — og er þetta orðalag kon-
ungsúrskurðarins, sem gilti um fánann.
Eftir athugun allsherjarnefndar hljóðaði
lýsing fánans svo: Hinn almenni þjóð-
fáni íslendinga er heiðblár (ultramarine-
blár) með mjallhvítum krossi og eldrauð-
um (hárauðum) krossi innan í hvíta
krossinum. Nokkrar umræður urðu í þessu
sambandi um gerð fánans, þ. á m. um
bláhvíta fánannLPánafrumvarpið dagaði
uppi í neðri deild^Árið 1942, á 59. lög-
gjafarþingi, var frumvarpið borið fram
af þingmanna hálfu eins og allsherjar-
nefnd neðri deildar hafði viljað hafa það
á þinginu 1941A) Málið fór enn til alls-
herjarnefndar, sem skilaði áliti og lagði
til einróma, að frumvarpið yrði samþykkt
óbreytt. Samt dagaði frumvarpið enn
uppi í deildinni.
I þingsályktun, sem samþykkt var í
sameinuðu þingi 10. marz 1944, fluttri af
Gunnari Thoroddsen og Sigurði Bjarna-
syni, var skorað á landsmenn að auka
notkun íslenzka fánans og ríkisstjórninni
falið m. a. að gefa út tilkynningu um
fánadaga og vinna að undirbúningi lög-
gjafar um íslenzka fánann, og leggja
frumvarp til fánalaga fyrir Alþingi, er
það komi saman næst.2) Benti framsögu-
maður m. a. á, að engin refsiákvæði væru
í íslenzkri löggjöf gegn því að óvirða ís-
lenzka fánann. Idinsvegar væru í hegn-
ingarlögunum þungar refsingar lagðar við
því að smána fána erlendra ríkja.
Ilinn 12. júní 1944 lagði ríkisstjórnin
fyrir neðri deild Alþingis, er þingið kom
1) Alþtíð. 1942, A, bls. 244, 383, C, 171.
2) Alþtíð. 1944, A, bls. 236, 264, 260, 297,
302, D, bls. 265.