Andvari - 01.06.1964, Page 81

ANDVARI
DANSKAR BÓKMENNTIR 1940—60
79
heppnazt að vinna úrslitasigur, þrátt fyr-
ir góða hæfileika og mikla kunnáttu, og
„De r0de enge“ er enn aðalverk hans.
Michael Tejn (1911) varð þekktur á
fimmta tug aldarinnar fyrir stóran skáld-
sagnaflokk (1942—46) um þróunarferil
drengs til fullorðins manns, þar sem sér-
stök rækt er lögð við að lýsa þroskaferli
ásta- og kynferðislífsins. I þessum fjórum
sögum, sem hann hefur seinna snúið í
tvísöguna ,,Feður“ — „Synir", vill hann
stuðla að eðlilegri kynsiðfræði hjá ungu
fólki á millibilsaldri, þar sem það er skoð-
un hans, að á þann hátt muni vera hægt
að frelsa fólk frá óæskilegum hömlum
og gera því fært að lifa frjálsara og heil-
brigðara lífi, bæði líkamlega og andlega.
En sá hængur er þó á, að þegar mök ungl-
inganna bera ávöxt, reynist höfundinum
um megn að finna annað ráð en það að
faðir og sonur sættist, og vill þá svo heppi-
lega til, að faðirinn er vel loðinn um lóf-
ana og tekur að sér að sjá fyrir bæði for-
eldrum og barni, þangað til þau geta farið
að spjara sig sjálf. Stutt skáldsaga „San-
nie" (1945) er þó betur heppnuð sem
túlkun þessa lífsviðhorfs. 1 henni hefur
höfundurinn fullorðna konu fyrir aðal-
persónu, og með því sniðgengur hann
ýmsa mjög óþægilega erfiðleika, sem hann
rataði í í skáldsagnaflokknum. Annan
boðskap en þennan hefur Michael Tejn
bersýnilega ekki haft, og úr því að hann
hefur ekki getað séð viðfangsefnin frá
öðrum hliðum, hefur hann hætt að skrifa.
Michael Tejn verður ekki flokkaður
með harðsoðnum höfundum, þótt hann
hafi lært töluvert af þeim. Aðaláhugi hans
er á hinu sálræna sviði, eða öllu heldur
sambandi þess við hið líkamlega. Og
þannig verður hann eins konar tengi-
liður við þá höfunda, sem nú verða tald-
ir, en þeim er hið sálræna algert aðal-
atriði.
En áður en við förum að tala um þenn
an flokk höfunda, skal snöggvast að því
vikið, að þjóðfélagsskáldsagan frá fjórða
tugnum á enn sina fulltrúa, og nokkrir
minni háttar höfundar stunda hana með
kostgæfni. Meðal ungra höfunda er að-
eins einn, sem á skilið að vera nefndur
sem dæmi um þessa stefnu, Hilmar Wulff
(1908). Skáldsagnabálkur hans um pólsku
sveitaverkamennina í Danmörku, „Vejen
til livet" (1947), „Livets br0d“ (1948) og
„Forjættelsens dag“ (1949), hefur svo
marga góða eiginleika, að honum mun
ef til vill verða lífs auðið. Rétt er einnig
að nefna Hans Mfilbjerg (1915), sem með
skáldsögunni „Gárden" skapaði einu
meiri háttar sveitasöguna, sem hingað til
hefur birzt síðan stríði lauk.
Timabilið eftir stríð hefur annars öðru
fremur borið mark þeirra tveggja full-
trúa hinnar sálrænu skáldsögu, sem áður
voru nefndir, Martins A. Hansens og H.
C. Branners, og einnig Karenar Blixen,
svo að ekkert er eðlilegra en að yngsta
rithöfundakynslóðin sé sama marki
brennd. Ekkert að ráði liggur eftir þessa
höfunda enn, svo að enginn þeirra hefur
enn unnið sér þann sess í vitund almenn-
ings og gagnrýnenda, að hægt sé að tala
um neinn verulegan bókmenntaleiðtoga
þeirra á meðal. En í allri ringulreiðinni,
sem fyrst virðist blasa við, má þó ef til
vill greina áttir.
Meðal hinna eldri staldrar maður við
Finn Gerdes (1914). Lítið liggur eftir
þennan gagnvandaða höfund, en hann
hefur gefið út nokkrar skáldsögur, sem
að hugmyndum til sýna samband við
Martin A. Hansen og Branner. En ef til
vill einmitt vegna þess að hann hefur
verið háður þeim, hafa sögur hans ekki
megnað að lifa af áratuginn 1950—60.
Smásagnasöfn hans eru miklu viðameiri,
„De blá gardiner" (1943) og „Sorte engle"
(1945), sem lýsa sálrænni framvindu af
hárfínni list. Hin umfangslitlu ritstörf