Andvari - 01.06.1964, Side 89

KRISTMUNDUR BJARNASON:
íslenzk þjóðmál 18 5 0-52
Bréf um stjórnmálaviðhorfið frá fyrsta þingmanni Skagfirðinga.
Jón Samsonarson (f. 1. sept. 1794, d. 7. des. 1859) var fyrsti þingmaður
Skagfirðinga eftir endurreisn Alþingis. Hann vakti þegar á unglingsárum athygli
fyrir góðar gáfur, námfýsi og atorku. Hann var þjóðkunnur smiður og hinn
mesti hugvitsmaður. Ákafamaður var hann mikill, einlægur framfara- og frelsis-
sinni, harðvítugur andstæðingur og af surnuin talinn lítt vandur að ráðum, er
hann vildi koma fram hugðarefnum sínum. Hann var einkar vel til foringja
fallinn, enda naut hann fylgis alls þorra Skagfirðinga.
Bréf þau, sem hér fara á eftir, ritaði hann Sveini Sveinssyni, hreppstjóra á
Hraunum (f. 27. maí 1809, d. 16. júní 1873). Sveinn var mikilhæfur gáfumaður,
þjóðhagasmiður og atorkusamasti útvegsbóndi við Skagafjörð, bókamaður og
fróður; prúðmenni liið rnesta. Var ýmissa mál, að hann væri hið bezta fallinn til
þingmennsku, svo gætinn maður og öldurhygginn.
Þótt bréf þessi séu fyrst og fremst stíluð til Sveins, var hér urn að ræða
umburðarbréf til bænda austan Vatna, enda kallar höfundur þau umburðarbréf
um þjóðmál.
Hér er ekki rúm til að rekja til neinnar hlítar sögu þess tímabils, er bréfin
fjalla um, enda mun hún í stórum dráttum kunn almenningi.
Frelsisvonir íslendinga höfðu aldrei verið glæstari en á árinu 1848. Það ár
eignaðist þjóðin frelsishugsjónina og foringja til að bera hana fram til sigurs.
Kristján konungur VIII. andaðist 20. janúar 1848, en við tók sonur lians
Friðrik VII. Á banasænginni hafði hann gefið syni sínum það ráð að koma á
þingbundinni konungsstjórn. Nokkru síðar lýsti hinn nýi konungur yfir, að
liann mundi afsala sér einveldi. í kjölfar þessa loforðs konungs kemur svo fregnin
um fehrúarhyltinguna í Frakkland og varð enn til að styrkja kröfur frelsisvina.
Oldur hyltingarinnar náðu skjótt liingað til lands. Gísli Brynjúlfsson sendir frá
sér Norðurfara, hyltingarkennt rit að þeirrar tíðar mælikvarða. Hann var gagn-
kunnugur í Skagafirði og í hávegum hafður þar. Þjóðólfur hóf göngu sína þetta
ár — og Jón Sigurðsson ritar herhvöt til þjóðarinnar, Flugvekju til íslendinga.
Slésvíkurstyrjöldin hefst. Það er sem þjóðin öll hrökkvi upp af svefni og hristi