Andvari - 01.06.1964, Side 95

ANDVARI
ÍSLENZK ÞJÓÐMÁL 1850—52
93
fundir, heldur eftirgrennslunarfundir til þess að vita, hvert hugir flestra sýslubúa
stefna að einum eða fleiri mönnum innan kjördæmisins eður utan þess takmarka.
Því væri nú því siðara að gegna ellegar enginn væri nú fáanlegur innan kjördæmis-
ins, þá þarf eftir núgildandi kosningalaga fyrirmælum að leita manns eður manna
utan kjördæmis, svo að skriflegt loforð frá hinum sömu um að taka móti kosningu
m. m. verði framlagt á aðalkjörfundi sýslunnar, því annars er þess háttar viðbúningur
ónýtur. Meira um allt þetta sjá menn af kosningalögunum.
Að endingu bið ég yðar virðulegheit að lofa góðkunningja mínum dannebr.m.
Einari Guðm.s. að heyra þessar flausturslínur og þeim mönnum, er þér kveðjið til
fundar yðvars. — Forlátið flaustrið yðar heiðarlegheita skuldbundnum þénara
]. Samsonssyni.
Keldudal, 2. apríl 1850.
Mikilsvirði heiðursmaður og góðkunningi!
Ekki er póstur vor kominn ennþá, svo ekkert blaðið get ég sent ykkur til
skemmtunar og engar nýjar fréttir að sunnan sagt yður aðrar en þær, sem mjög eru
ólíklegar, svo sem það, að Norðurreiðarmenn í Skagafirði eru að mér virðist orðnir
skólakennarar í Reykjavík, því nú í vetur hafa flestallir skólapiltar, eftir að hafa haldið
heimuglegan fund uppi í kringum svokallaða Skólavörðu, tekið sig saman í einn
hóp og gengið fyrir húsdyr rektors Egilsens og hrópað þar upp þessi orð á latínu
Pereat Rector, senr lærðir menn segja, að láti næst því, að þeir segðu: farðu til fjand-
ans, rektor. Þeim hafði meðal annars þókt hann herða of mikið á bindindislögunum
við sig, þá þeir hæversklega hrcifir gengu úr gildi einu, sem bæjarmenn í Reykjavík
héldu þcim. Jafnvel þótt biskup vor sé grunaður um að hafa hvatt rektor til að halda
yfir þeim hálfgildings skammaræðu með ströngum drottnunarorðum, sem þessara tíða
frelsisandi ekki þolir.1)
Sagan þessi, sem skrifuð er komin á fleiri staði frá skólapiltum sjálfum, segir líka,
að eftir upphróp þeirra við hús Egilsens, hafi þeir á líkan hátt gengið hrópandi sömu
orðuni framhjá flestum íbúðarhúsum bæjarins. En strax eftir þetta er sagt, að stifts-
yfirvöldin hafi tekið pilta þessa fyrir til sannfæringar tilrauna, sem árangurslausar
hafi með öllu orðið. Og út úr þessu basli er haldið að áminnstur rektor muni sigla á
póstskipi, líklega til að reyna að rétta hlut sinn, og spá því margir, að honum verði
erfitt uppdráttar, og ekki sízt, ef skólapiltar með undirsettum ráðum og annarra trausti
hefðu framkvæmt þetta. En með miður áreiðanlegri vissu hef ég frétt, að þegar
skólapiltar hafi endað upphrópsferð sína við stiftamtsmannshúsið, þá hafi allmargir
l)Sigmundur Pálsson (1823—1905) verzlunarstjóri og bóndi á Ljótsstöðum var einn þeirra,
sem hvarf úr skóla eftir PereatiS. Hann segir svo frá í æviágripi sínu (í H. S.): „Veturinn 1849
og ’50 er ég og 12 aðrir áttu að útskrifast urn vorið, bar svo til, að misklíð mikil varð milli skóla-
stjóra (rectors) og pilta út af því, að hann vildi neyða nokkra pilta, sem oft höfðu brotið bindindi
til að vera samt sem áður í því, en þá bindindisskömm gátum við hinir ekki þolað, gjörðúm sam-
tök og hrópuðum hann af; sigldi þá rector um veturinn og fékk uppreisn mála sinna, því enginn
var af skólans hálfu til varnar málinu. — Það var of stórt í dimittendum til þess þeir vildu beygja
sig að því sinni undir vald skólastjóra, gengu því engir upp það vorið nema 4 utanskólapiltar;
sumir, sem efnaðir voru, sigldu og gengu þar upp, aðrir gengu upp vorið eftir og nokkrir aldrei,
því þeir létu sér stúdentsnafnið litlu skipta, og þar á meðal var ég, því ég vildi ekki prestur verða.“
7