Andvari - 01.06.1964, Blaðsíða 121

ANDVARI
LEIKRIT GUÐMUNDAR KAMBAN
119
lífi skáldsins, sem ekki var sérlega ham-
ingjusamt, ollu þessar andstæður stöðugri
togstreitu, sem leiddi til þess, að honum
fannst hann hafa glatað tengslunum við
ættjörðina. Sérhver lesandi mun finna,
hvernig skáldið þyrstir eftir að verða
hinn íslenzki rithöfundur nýja tímans,
sá sem opna muni hlið landsins og veita
inn nýjum straumum.
Með skáldsigri sínum í Danmörku,
Noregi og Svíþjóð, á meginlandi álfunnar
og í Ameríku og góðum árangri sem leik-
stjóri í Þýzkalandi vildi hann auka á
hróður Islands. Því verður ekki neitað,
að það heppnaðist. En takmarkinu, sem
hann hafði sett sér, tókst honum ekki að
ná.
• •
Eins og Hadda Padda gerist leikritiS
Konungsglíman á íslandi og túlkar einn-
ig sterkar tilfinningar, en ekki þó svo
innilegar og upprunalegar sem í Höddu
Pöddu. Af þessari ástæðu vildi Kamban
ekki telja Konungsglímuna til verka
sinna. Oftsinnis fór hann niðrandi orðum
um þetta næstelzta leikrit sitt við mig.
Nákvæmur lestur þess hefur nú sannfært
mig um, að Kamban lítillækkar sig ekki
með því að viðurkenna þetta verk sitt; að
vísu má finna á því blæ alþýðuskop-
leikja, og eitthvað er þar af ódýrum brell-
um. Gæði verksins eru engu minni fyrir
það, enda þótt Kamban hafi skrifað betri
og dýpri leikrit. Það er heldur mikill
hornablástur á sviðinu, og persónur leiks-
ins skipta skapi nokkuÖ ört. Vart mun
vera hægt að taka ráðherradótturina
Heklu alvarlega, en hún á að hafa svo
mikil áhrif á ákvarðanir föður síns, duttl-
ungar hennar og heitt skap eiga að ráða
meira um líf og dauða á landinu heldur
en náð föðurins og gangur réttarins. Einn-
ig mun mönnum finnast, að hið örlaga-
ríka byssuskot í fyrsta þætti komi jafn
snögglega og hin ófyrirsjáanlega náðun
morðingjans, enda þótt enginn efist um,
að morðinginn sé hugsjónamaður. Þannig
eru vafalaust sálfræðilegir brestir í þessu
drama um konungsglímuna milli hinna
tveggja velgerðu persóna, vinanna, sem
af kvennaráðum (Strindberg) er att hvor-
um gegn öðrum, en verða þó að lokum
aftur góður vinir. Hins vegar er í leikrit-
inu líf og fjör og sannur dramatískur
kraftur, augljós spenna, sem dregur dám
af hinni hetri hlið alþýðuleikjanna. Per-
sónurnar eru varla jafn djúpar og sannar
sem í Höddu Pöddu, en tilsvörin eru
mörg fögur og ljóðræn. Upphafsatriði
leikritsins er sterkt og áhrifamikið; Hrólf-
ur og Svavar eru að skoða norðurljósin,
en þeim er lýst „sem rólegum og köldum,
löngum marmarabríkum, og sem hring-
dansi í lithverfum slæðum, eins og þyrl-
andi búnaður þúsund dansmeyja." Til-
svörin, sem lýsa því, hvernig Hrólfur og
Þorgils sórust í fóstbræðralag á bernsku-
árunum og lofuðu hvor öðrum ævilangri
tryggð og vináttu, eða játning Ingibjarg-
ar, þegar hún segir frá bernskudraumn-
um, sem hún ól í brjósti, þegar hún lék
sér við Ingólf og Þorgils í fjörunni, bera
því vitni, að það var skáld, sem skrifaði
þetta leikrit. „Arin liðu og þið genguð í
fóstbræðralag og tókuð mig í það. Við
litum stórt og barnslega á heiminn og líf-
ið. Við sórum að við skyldum ekki þola,
að neinu okkar yrði óréttur ger. Þó kom
að því að við vorum ekki lengur börn. Ég
gleymdi ekki eiði mínum, en hugur minn
hvarf að þér. Og þinn hugur var lokaður."
Upp af þessum ástarátökum rís leikrit-
ið í fjórum þáttum. Kjarna þess myndar
„Gliman" í návist konungsins, milli vin-
anna tveggja, en annar þeirra berst fyrir
heiðri föður síns. Ráðherrann hefur lofað
að sækja um náðun hjá konungi, því
faðirinn hafði hlotið átta ára fangelsis-
dóm vegna morðsins, sem framið var af
harmi og réttlætanlegri öfund. A mjög