Andvari - 01.06.1964, Síða 132

130
VAGN B0RGE
ANDVABI
Slík tilsvör eru aðeins létt blæbrigði við
blið binna dimmu, alvarlegu lita, sem
vcrkið býr yfir. Léttleikinn og fjörlyndið
eru aðeins skin milli skúra. Þegar hann
spyr, bver bafi sent henni rauðar rósir á
afmælisdaginn, lýgur hún til um send-
andann. Ástin á milli manns og konu
er dáin. Árangurslaust vilja þau halda
í henni lífinu með lygi. Það er að segja,
það er hún, ekki hann, sem vill það.
Hann vill aðeins sannleikann, en hendir
ekki reiður á honum fyrir tómum lygum.
Þar af sprettur harmleikur þeirra heggja.
Af efnafræðilegri nákvæmni sundurgrein-
ir Mc Intyre Normu, til að reyna að skilja
breytinguna, sem orðið hefur á henni,
eftir að hann kom heim frá Florida. ,,Ég
tók eftir að ég var ekki lengur valdur að
gleði þinni," segir hann við hana og flett-
ir svo ofan af einni lyginni eftir aðra.
Vér morðingjar er sálfræðilegt nútíma-
leikrit. Þar lifir hin lieita kvöl ástarinnar,
en framar öllu snýst það um kvennalyg-
ina. Að sönnu er þar líka lýst manni,
sem skelfir, kvelur og pínir óhamingju-
sama konu sína eins og Strindberg forð-
um. Vér morðingjar telst þannig einnig
vera leikrit um baráttuna milli hjarta
konunnar og vitsmuna mannsins. í Ernest
eins og Kamban sjálfum má finna margt,
sem minnir á Strindberg -—- leynilög-
reglumanninn, sem njósnar um konuna,
og sýna Faðirinn og Dauðadansinn það
bezt. Annars á Norma einniq skylt við
Noru Ibsens. Líkingin er ekki aðeins
fólgin í nöfnnnum, léttúðin er þeim líka
sameiginleg. í Noru Ibsens er hún þó
hreinni og saklausari og lætur sér nægja
ást hjónabandsins. Léttúð Normu á rót
sína í ástartilfinningu, sem nær út fyrir
vébönd bjónabandsins og losar um kcnnd-
ir hennar gagnvart manninum, sem hún
raunverulega elskar, cnda þótt hún elski
einnig annan mann. Af strindbergskum
toga er cinnig lýsingin á samheldni
kvennanna: „Svo þú ert með i þessu lyga-
samsæri Lillian Dale.... Ég sagði, að þú
hefðir kennt henni að Ijúga. Það er ótta-
legt að þurfa að segja svo hörð orð við
móður hennar — við nokkurn mann."
Leikritið vex frá þætti til þáttar að
dramtískum styrk og verður næstum
freudískt verk um eiginmann og tengda-
móður, sem hann hatar. Einnig hún hat-
ar hann, því hann hefur tekið dóttur
hennar frá henni og getur ekki fætt hana
og klætt, sem sæmir hennar stétt: ,,Ef
nokkur vera á þessari jörð hefur reynt
að spilla á milli tveggja mannssálna, þá
ert það þú. Frá þeim degi að ég varð
fyrir mínum stóru vonbrigðum um patent-
in mín, beittirðu öllum þínum áhrifum
til að gera Normu mér fráhverfa. Þú
barst daglega við að hennar logandi glys-
girni. Og í stað þess að við Norma hefð-
um bæði átt að berjast gegn fátæktinni,
varð ég einn að berjast gegn þeim báð-
um.“
En tengdamóðirin er ekki ein um að
bata hann, heldur hatar mágkona hans
hann líka. Hann stendur einn uppi í
baráttu gegn þrem konum, svo hann tek-
ur að örvænta, því hann vinnur enga
sigra þrátt fyrir snilligáfuna. En hún eyk-
ur þjáningu hans og dýpkar tilfinningar
hans. Og af því hann er lítils metinn af-
burðamaður, fyrirlitinn af fjölskyldunni,
verður hann að óhamingjusömum og til-
tölulega saklausum morðingja, en samt
morðingja. Hann drepur, þótt ekkert illt
sé til í honum. Hann drepur, því heim-
ilislíf hans hefur verið eitrað — af konum
— líkt og í leikritum Strindbergs. Hann
lyftir bréfpressunni gegn henni, því hann,
cins og hetjur Strindbergs, hatar og elskar
samtímis. Lokaatriðið svnir, að í persónu
Ernests — sem og í Belford dómara, felst
rnikið af því eðli Kambans sjálfs. sem
ekki þoldi neinn hálfkæring né skort á
tillitssemi. En Ernest sýnir nýjar hliðar