Andvari

Årgang

Andvari - 01.10.1967, Side 96

Andvari - 01.10.1967, Side 96
STURLA FRIÐRIKSSON: Gras og grasnytjar Inngangur. Sólarljósið er sá orkugjafi, sem tendrar og viðheldur öllu lífi. Hér á norðurhveli veita sólargeislarnir að jafnaði fjórðungi úr kaloriu á fersentimetra hverja mínútu. Aðeins lítið brot af þeirri orku tekst græn- um plöntum að höndla og varðveita í lífrænu efni. Og fer þá eftir víðáttu gróðurhulunnar eða reyndar blaðgrænu- magni hvernig aðstæður eru hverju sinni til höndlunar og nýtingar á sólarorkunni. Grasætur notfæra sér síðan þessa orku, sem bundin er í plöntuvefjum, sér til upp- byggingar og viðhalds. Síðan taka kjöt- ætur og þar með maðurinn við, með því að neyta kjötsins af grasætunum og not- færa sér orku þess til síns viðurværis. I þessu orkuflæði milli sólar, plantna, dýra og manna fer ævinlega nokkur hluti ork- unnar í súginn sem hitaorka við öndun og umbreytingu efnis, þegar ein lífveran neytir annarrar. Kemur því ekki öll orka að gagni við uppbyggingu. Þannig er efnis- og orkumagn plantna mun meira en þeirra dýra, sem á þeirn lifa, svo og þeirrar þjóð- ar, sem fær viðurværi sitt af grasætunum. Á milli þessara hópa ríkir þó ákveðið hlut- fall. Ætti að vera unnt í afmörkuðu líf- félagi, svo sem er hér á landi, að meta og færa töluleg rök að því, hvernig þessu orkuflæði er varið og hvernig orkan nýt- ist hverri tegund. 1 eftirfarandi grein mun fjallað um þann innlenda gróður, sem íslenzkur landbúnaður hefur byggzt á undanfarnar aldir. Reynt verður að meta framleiðslu hans og nýtingu fyrir búsmala og þær breytingar, sem orðið hafa á gæðum og flatarmáli nýtilegs gróðurlendis. I ljósi þessa nytjagróðurs verður síðan leitazt við að skoða afkornu Islendinga. En þjóð- in hefur lengst af, að miklu leyti, byggt afkornu sína á grasnytjum á einn eða annan hátt. Grasnvtjar eru í víðum skilningi af- rakstur af gróinni útjörð og ræktuðum túnurn, og hafa tegundir grasa og hálf- grasa orðið þjóðinni nytjadrýgstar. Af- koma landsmanna hefur verið komin und- ir magni, gæðum og nýtingu uppskerunn- ar hverju sinni. Flatarmál gróðurlendis- ins, frjósemi jarðvegs og hlutdeild þeirra tegunda í gróðurlendinu, sem mesta og bezta uppskeru gátu gefið, voru þýðingar- miklir þættir, sem höfðu áhrif á magn og gæði uppskerunnar. Landsmönnum tókst að nokkru leyti að hafa áhrif á fram- leiðsluafköst gróðurlendisins til hins verra eða betra með rányrkju eða ræktun, en voru þó að mestu ofurseldir óviðráð- anlegum náttúruöflum. Nýting uppsker- unnar var tímabundin og fór meðal ann- ars eftir staðháttum, dreifingu bvggðar- innar, söfnunartækni, tegund búsmala og fleiru. En að baki þeim þátturn lá mis- lynt veðurfar, sem hinn mikli áhrifa- valdur. „Maðurinn er sem gras“ stendur í heil- agri ritningu, og Matthísas Joehumsson lætur Sigurð bónda í Dal segja, að fall-
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.