Andvari - 01.10.1967, Page 110

212
STURLA FRIÐRIKSSON
ANDVARI
að bera, til þess að ekki yrði hungursneyð
og hluti þjóðarinnar lenti á vergangi. Yrði
jaðar ísþekjunnar landfastur við Norður-
land, gat það haft svo mikil áhrif á upp-
skeru hins gróna lands, að útjörð tók ekki
að spretta verulega fyrr en langt var liðið
á sumar. Afleiðingar þess var horfellir,
fyrst á fé, síðan á mannfólki. Kæmi eld-
gos með öskufalli, gat það eytt víðlendum
fjallhögum jafnt og beitilöndum í byggð.
Þá komu sandvetur og móðuharðindi og
þá féll búsmalinn og síðan búandinn.
Þannig var það gróðurinn, sem á öllum
tímum ákvarðaði, hve búsmali lands-
manna gat verið stór, og þannig var það
á öllum tímum fjöldi búsmalans, sem
ákvarðaði, hve þjóðin gat verið fjölmenn,
sem í landinu bjó. Samræmi þetta rask-
aðist einnig að vísu á ýmsum tímum
vegna sjúkdómafaraldra, sem herjuðu
ýmist á búsmalann eða á mannfólkið og
kemur hvort tveggja fram í fækkun þjóð-
arinnar, en þess á milli leitar fjölgun
búsmala og mannfólks aftur til jafnvægis
1. Óræktað gróðurlendi.
7. Taða. (Sætið = 630 þ. h.)
1 2. Ræktað land. 8. Nýtanlegur afraksttir ræktaðs úthaga. (Sætið = 630 þ. h.)
3. Ósnortinn gróður (framleið- endur). m- 9. Túnbeit. (Sætið = 630 þ. h.)
4. Innlendar grasætur (fyrsta stigs neytendur). 10. 90 þúsund fjár eða sambæri- legur búsmali (fyrsta stigs neytendur.
5. Innlend rándýr (annars stigs neytendur). ð 11. 10 þúsund manns (annars stigs neytendur).
L 6. Nýtanlegur afrakstur engja og úthaga. (Sætið táknar 630.000
hestburði).
2. mynd. ísland 870 og áður. Flatarmál gróðurlendis var um 40.000 km. Þá hélzt full-
komið jafnvægi milli ósnortins gróðurs og dýralífs. Gróðurinn (aðallega skógur), sem notaði
hluta af orku sólarljóssins til framleiðslu á jurtaefnum, var aðeins nýttur af innlendum
grasætum, gæsum, rjúpum og öðrum fuglum, sem aftur voru viðurværi fyrir annars stigs
neytendur, kjötæturnar, svo sem refi, rán- og hræfugla.
3. mynd. ísland um 1106. Ósnortið skóglendi hafði vikið fyrir graslendi. Grösin voru nú
aðalframleiðendur fóðurs fyrir hina nýaðfluttu neytendur, búsmalann, sem aftur var viðurværi
fyrir manninn, sem einnig var nýaðkominn annars stigs neytandi í samfélagi íslenzkra lífvera.
4. mynd. lsland um 1800. Flatarmál gróðurlendis var orðið nær helmingi minna en um land-
nám. Gróðurinn framleiddi nær helmingi minna fóðitr og var viðurværi fyrir hústofn, sem gat
aðeins staðið undir 50 þúsund manna þjóð.
5. mynd. ísland um 1960. Flatarmál gróðurlendis hefur enn minnkað og útjörð gefur helm-
ingi minni fóður en við landnám. Hins vegar hefur fóðurmagnið verið aukið að mun með auk-
inni ræktun túns og úthaga, svo nú er unnt að ala stærri hústofn en áður, sem er viðurværi
fyrir fjölmennari þjóð.