Andvari - 01.10.1967, Page 131

ANDVARI
FYRSTI ÍSLENZKI STJÓRNMÁLAFLOKKURINN
233
um Þjóðvinafélagsíundi í Kaupmanna-
höfn: „Vorið 1874, þá er kunnugt var
orðið að Kristján konungur 9. ætlaði til
Islands um sumarið, fór Tryggvi til Jóns
Sigurðssonar og fékk leyfi hans til að
[kalla á] alla þá íslendinga sem þá voru
í Kaupmannahöfn. Jón kom líka á fund-
inn. Var borin upp sú tillaga að Þjóð-
vinafélagið skyldi bjóða konungi til sam-
sætis á Þingvelli. Jón var því mótfallinn,
kvað Þjóðvinafélagið konunginum óvið-
komandi. En Tryggvi kvað bæði fegra og
hyggilegra að sýna konungi kurteisi og
vinna sér hylli hans en að sneiða sig hjá
honum. Það mál studdi Benedikt Sveins-
son röggsamlega. Hann var þá staddur í
Khöfn í laxveiðamáli. Á þetta féllst fund-
urinn. Þeir Jón og Tryggvi töluðust síðan
við. Var Jón ófáanlegur til Islandsferðar,
en lét tilleiðast að fela varaformanninum,
Idalldóri Friðrikssyni, að sjá um viðtök-
urnar er félagið veitti konungi...“
Þarna hefur Jón enn verið borinn ráð-
um, og var ekki að efa, að honum hefur
fallið það þungt. En konunghollusta
Tryggva hefur reynzt þyngri á metunum
en tryggð hans við Jón. Benedikt var
aldrei bundinn Jóni sérstökum tryggða-
eða vináttuböndum, enda til annars betur
fallinn en lúta forystu annarra; og þrátt
fyrir ákafa baráttu hans við dönsk stjórn-
arvöld fyrir íslenzkri stjórnarbót, varð
konunghollusta hans aldrei dregin i efa.
Víst er, að Tryggvi og fleiri nutu ríku-
lega ánægjunnar af konungskomunni á
Þingvöll 1874, enda höfðu þeir mikið
haft fyrir undirbúningi, svo að annað
hefði verið ómaklegt. En hitt var verra,
að fjárhagur Þjóðvinafélagsins beið svo
alvarlega hnekki, að hann réttist aldrei
framar. Var þá lokið stuðningi félagsins
við Jón í fjárhagslegu tilliti. En á þingi
1875 tókst Tryggva að útvega Jóni föst
árleg heiðurslaun, 1877 að láta þingið
leysa hann úr bagalegum skuldum með
því að landið keypti af honum bóka- og
handritasafn hans, og 1879 knúði hann
í gegnum þingið, þrátt fyrir harða and-
stöðu Halldórs Kr. Friðrikssonar, að Þjóð-
vinafélagið fékk á fjárlögum fé, sem
nægði til að jafna þjóðhátíðarskuld þess.
Tryggvi Gunnarsson segir, að með
stofnun Þjóðvinafélagsins hafi einkum
fyrir sér vakað að skapa Jóni Sigurðssyni
örugga fjárhagslega afkomu, þannig að
allir landsmenn tækju sem jafnastan þátt
í því. Ekki reyndist félagið því hlutverki
vaxið, til þess brast almennan skilning,
og áhuginn, er kviknaði sem snöggvast,
virðist hafa slokknað jafn sviplega og
hann bálaði upp. Jóni Sigurðssyni auðn-
aðist ekki heldur að gera Þjóðvinafélagið
að því bitra pólitíska vopni, sem hann
dreymdi. En Tryggva tókst þrátt fyrir
allt að útvega Jóni fjárhagslegan stuðn-
ing, sem nægði honum til áhyggjulausrar
afkomu siðustu misserin sem haun lifði.
Og síðan heppnaðist honum að gera Þjóð-
vinafélagið að því menningarfélagi, sem
hann hafði ávallt langað til að siá á ís-
landi eftir kynnin við „Selskabet for
Norges Vel“ í Noregi árið 1864.
Helztu heimilclir:
— Skýrsla og lög hins íslenzka Þjóðvinafé-
lags 1869—1873, — Rvík 1873.
— Skýrsla hins íslenzka Þjóðvinafélags 1873
—1875, — Khöfn 1876.
— Páll E. Ólason: — Hið íslenzka Þjóðvina-
félag 1871 — 19. ágúst — 1921. Stutt
yfirlit. — Rvík 1921.
— Saga Tryggva Gunnarssonar — óprentað
handrit í eigu Þórhalls Tryggvasonar
bankastjóra. Hér er þess getið til að höf-
undur þess sé Brynjúlfur Jónsson fræði-
maður frá Minna-Núpi.
—- Andvarí, tímarit hins ísl. Þjóðvinafélags,
— 3. árg., Khöfn 1876.